Przedsiębiorstwo to nie tylko majątek i ludzie je tworzący. Często bowiem o jego wartości świadczy ekskluzywna wiedza, która zapewnia przewagę nad konkurencją. Mowa nie tylko o tzw. know-how, czyli, ogólnie rzecz biorąc, wiedzy przydatnej w wykonywaniu określonej działalności gospodarczej. Częstokroć może tutaj chodzić o listy klientów lub dostawców wraz ze stosowanymi stawkami i marżami. W myśl przepisów Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji tajemnica przedsiębiorstwa obejmuje informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile – tutaj kluczowa przesłanka – uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.
Warto przy tym pamiętać, że naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa nie należy rozpatrywać jedynie w kontekście odpowiedzialności cywilnoprawnej za delikt. Jest to bowiem czyn nieuczciwej konkurencji. Relewantna będzie tu także odpowiedzialność karna. Z perspektywy odpowiedzialności karnej istotne są tu przede wszystkim następujące przestępstwa:
- naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa (art. 23 Ustawy o zwalczeniu nieuczciwej konkurencji),
- naruszenie tajemnicy służbowej (art. 266 k.k.).
Osoby zainteresowane odsyłam do odrębnego wpisu: Odpowiedzialność karna za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa (art. 23 u.z.n.k.). Moja praktyka obejmuje właśnie zagadnienia związane z przestępstwem bezprawnego wykorzystania lub ujawnienia informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa przez byłych członków zarządu i byłych pracowników.
W ramach swojej praktyki oferuję Państwu:
- specjalistyczne doradztwo prawne;
- reprezentację na każdym etapie postępowania przygotowawczego lub sądowego;
- przygotowanie pism procesowych w tym zażaleń, apelacji oraz kasacji;
- przygotowywanie zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa;
- przygotowywanie opinii prawnych związanych z ryzykami prawnokarnymi planowanych przedsięwzięć.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie.
Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
Warto wiedzieć:
Podstawową zasadą prawa karnego i postępowania karnego jest to, że to oskarżonemu należy udowodnić winę, a nie oskarżony ma dowodzić swojej niewinności. Warto zatem pamiętać o podstawowych prawach, jakie przysługują podejrzanemu i oskarżonemu. Może on w pierwszej kolejności ustosunkować się do stawianych zarzutów i złożyć wyjaśnienia w sprawie. Może to nastąpić ustnie lub pisemnie. Podejrzany może jednak zrezygnować z tej możliwości i odmówić składania wyjaśnień bez podania jakiejkolwiek przyczyny. Powiązane z tym prawem jest prawo do odpowiedzi wyłącznie na poszczególne pytania. Warto pamiętać, że już przy czynnościach procesowych w ramach postępowania przygotowawczego, w tym przy przesłuchaniu, może być obecny adwokat, który zapewni właściwe poszanowanie praw podejrzanego. Na każdym etapie śledztwa (dochodzenia) istnieje możliwość kwestionowania ustaleń organów postępowania karnego, a także powoływania własnych środków dowodowych na uzasadnienie swoich twierdzeń. W końcu podejrzany może złożyć wniosek o końcowe zaznajomienie się z aktami śledztwa lub dochodzenia, co umożliwi mu zapoznanie się z zebranych materiałem dowodowym przed skierowaniem sprawy do sądu.
Czy każdy przypadek ujawnienia informacji uznawanej przez przedsiębiorcę za tajemnicę będzie czynem karalnym? Potoczne rozumienie pojęcia tajemnica przedsiębiorstwa jest niewątpliwie szersze niż to przyjęte przez ustawodawcę. W praktyce szczególnie doniosła jest przesłanka podjęcia przez przedsiębiorcę specjalnych środków ochrony w stosunku do informacji, którym chciałby nadać status tajemnicy przedsiębiorstwa. Pamiętać jednocześnie należy, że tzw. pracownicze know-how, na które składa się własna wiedza i umiejętności pracownika nabyte w czasie zatrudnienia, nie może być co do zasady objęte zakazem wykorzystywania w dalszej karierze zawodowej. Nie każde zatem ujawnienie wiadomości uznawanych przez firmę za newralgiczne realizować będzie znamiona przestępstwa. Z perspektywy prawa karnego relewantne będą wyłącznie wiadomości kwalifikowane.
Przestępstwo z art. 23 ust. 1 Ustawy o zwalczeniu nieuczciwej konkurencji ma charakter podwójnie skutkowy. Po pierwsze, w sprawie musi dojść do ujawnienia bądź wykorzystania określonej tajemnicy przedsiębiorstwa. Po drugie, musi dojść do wyrządzenia przedsiębiorcy przez to działania poważnej szkody. Ustawodawca nie definiuje jednak, czym taka szkoda jest, pozostawiając te kwestie do doprecyzowania praktyce stosowania prawa. Ocena, czy w danym przypadku mamy do czynienia ze szkodą o charakterze poważnym, bądź też nie-poważnym, będzie przy tym wymagała uwzględnienia indywidualnych warunków przedsiębiorstwa, w tym jego wielkość i posiadany majątek. Warto jednocześnie zaznaczyć, że nawet jeżeli in concreto nie będziemy mogli mówić o „poważnej” szkodzie, do rozważenia pozostaje zawsze kwestia odpowiedzialności karnej za usiłowanie.
Podkreślić należy, że w przypadku w którym dana osoba weszła w posiadania określonej tajemnicy przedsiębiorstwa bezprawnie tzn. nie była uprawniona do zapoznania się z nią, wówczas aby mówić o popełnieniu przestępstwa nie jest konieczne aby powstała poważna szkoda. Z uwagi na fakt, że uzyskanie dostępu do tajemnicy było bezprawne, karalne jest samo jej ujawnienie lub wykorzystanie, bez względu na to jakie pociągło to za sobą skutki.
Za bezprawne uzyskanie tajemnicy przedsiębiorstwa będzie uznane takie działanie, które jest sprzeczne z prawem lub z dobrymi obyczajami. Podkreślić należy, że nie chodzi tylko i wyłącznie o naruszenie przepisów prawnokarnych, choć takie oczywiście też się zdarzają. Przykładem może być art. 267 k.k. czy tzw. kradzież informacji. Jeżeli chodzi natomiast o samo znamię uzyskania tajemnicy przedsiębiorstwa, będzie ono zrealizowane zarówno poprzez zapoznanie się z treścią danej informacji, jak i poprzez wejście w posiadanie jej nośnika.
Ustawodawca dał wyraz temu, że zdaje sobie sprawę, iż do zapoznania się z tajemnicą przedsiębiorstwa często może dochodzić na skutek udziału w rozprawie lub w innych czynnościach sądowych związanych z rozpatrywaniem roszczeń dotyczących czynów nieuczciwej konkurencji. Zapoznanie się z tajemnicą przedsiębiorstwa może także mieć miejsce na skutek przeglądania akt postępowania sądowego. Ustawodawca w takich przypadkach przewiduje odrębny przepis karny, który penalizuje ujawnianie lub wykorzystywanie pozyskanej w taki sposób tajemnicy. Warunkiem karalności jest jednak to, aby w danym postępowaniu sądowym została wyłączona jawność.
Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa może mieć jednocześnie wymiar cywilno- i prawnokarny. Dochodzenie roszczeń na drodze cywilnej nie wyklucza ochrony swoich praw w postępowaniu karnym. Konieczne jest wówczas złożenie stosownego zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa, w którym wskazane zostaną wszystkie relewantne elementy stanu prawnego. Zaznaczyć jednak trzeba, że opis samego przestępstwa powinien być niezwykle dokładny, aby organy ścigania nie miała wątpliwości co do tego, że doszło do popełnienia czynu zabronionego. Istnieje bowiem ryzyko, że organy postępowania karnego odeślą nas wyłącznie na drogę postępowania cywilnego.
Czym tajemnica służbowa z art. 266 k.k. różni się od tajemnicy przedsiębiorstwa, o której mowa w art. 23 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji? Ustawodawca nie wprowadza co prawda definicji pojęcia tajemnica służbowa, ale w praktyce przyjmuje się, że chodzi tutaj o wszelkiego rodzaju informacje, z którymi pracownik zapoznał się w związku z wykonywaną pracą, a których ujawnienie naraziłoby pracodawcę na szkodę. Zakresy tych pojęć mogą być rzecz jasna zbieżne, a zachowanie sprawcy może w danym przypadku wymagać kumulatywnej kwalifikacji z obu tych przepisów. Także w przypadku tajemnicy służbowej wymaga się od pracodawcy, aby określił, jakiego rodzaju informacje uznawane są przez niego za poufne. Będą to zazwyczaj dane osobowe, dokumenty wytwarzane w toku pracy, korespondencja wewnętrzna i zewnętrzna czy informacje o klientach.