Kryzys gospodarczy pociąga za sobą niestety wzrost przestępczości gospodarczej. Dłużnik, który zaczyna mieć problemy z płynnością finansową i bieżącym regulowaniem swoich zobowiązań, skłonny jest podejmować próby ukrycia swoich składników majątkowych, aby w przyszłości nie zostały zajęte w postępowaniu egzekucyjnym tudzież nie weszły w skład masy upadłości. Faktem jest, że działanie takie może podpadać pod przepis ustawy karnej (zob. zwłaszcza Ucieczka z majątkiem i doprowadzenie do upadłości). Czy wierzyciel może się jakość obronić przed uszczupleniem majątku dłużnika? W szczególności, czy prokurator może zająć konto dłużnika? Pewną opcją jest tutaj zabezpieczenie majątkowe.
Spis treści
Zabezpieczenie majątkowe w postępowaniu karnym
Jak wynika z art. 291 § 1 k.p.k., w sytuacji, gdy oskarżonemu (podejrzanemu) zarzuca się popełnienie przestępstwa, w związku z którym w wyroku skazującym sąd będzie mógł orzec obowiązek naprawienia szkody, można dokonać zabezpieczenia wykonania tego orzeczenia na mieniu oskarżonego (podejrzanego). Na etapie postępowania sądowego decyzję w tym przedmiocie podejmuje sąd, natomiast na etapie postępowania przygotowawczego – prokurator. Zabezpieczenie majątkowe następuje w jednej z form przewidzianych w postępowaniu cywilnym: zajęcie ruchomości, zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego, ustanowienie hipoteki, etc.
Zasadniczą przesłanką zabezpieczenia majątkowego jest uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione. Z tego też powodu, do zabezpieczenia majątkowego dochodzi zazwyczaj już w postępowaniu przygotowawczym wraz z postawieniem podejrzanemu zarzutów: konieczne jest przecież szybie działanie w sprawie. Decyzja prokuratora powinna się przy tym opierać na konkretnych okolicznościach, uzasadniających obawę, że podejrzany będzie się wyzbywał składników majątkowych. Z doświadczenia wiem, że w praktyce sanowane są jednak decyzje oparte na dość ogólnym domniemaniu utrudniania wykonania orzeczenia w przyszłości.
Zabezpieczenie majątkowe wykonania obowiązku naprawienia szkody może nastąpić z urzędu, a to nie muszą działać na wniosek uprawnionego. Dodatkowy wniosek o dokonanie zabezpieczenia będzie jednak wskazany, aby zwrócić uwagę na potrzebę dokonania zabezpieczenia. Osoba pokrzywdzona, nierzadko mająca bliską styczność z podejrzanym, lepiej może się orientować w jego sytuacji majątkowej.
Przestępstwa na szkodę wierzycieli
Działanie na szkodę wierzycieli jest zachowaniem bezprawnym i w określonych przypadkach rodzić będzie odpowiedzialność karną. Kodeks karny wprowadza odrębne typy przestępstw działania na szkodę wierzycieli w postaci: udaremniania zaspokojenia roszczeń wierzyciela (art. 300 k.k.), ucieczki z majątkiem i doprowadzenia do upadłości (art. 301 k.k.), jak również wybiórczego spłacania wierzycieli i łapownictwa (art. 302 k.k.). Więcej w tym temacie w odrębnym wpisie: Czy działanie na szkodę wierzycieli jest karalne?
W ramach postępowania karnego rozstrzygana będzie w pierwszej kolejności kwestia sprawstwa i winy oskarżonego. Co istotne, do odpowiedzialności można tutaj pociągnąć nie tylko samego dłużnika czy działających w jego imieniu członków zarządu, lecz również osoby faktycznie zajmujące się jego sprawami majątkowymi. W razie wydania wyroku skazującego na rzecz pokrzywdzonego wierzyciela sąd będzie mógł orzec obowiązek naprawienia szkody. Na podstawie tego wyroku wierzyciel będzie mógł wszcząć postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi. To w teorii. W praktyce może się jednak okazać, że dłużnik już dawno stał się niewypłacalny.
Czy prokurator może zająć konto dłużnika w związku z działaniem na szkodę wierzycieli?
Czy prokurator może zająć konto dłużnika w związku z popełnieniem przestępstwa na szkodę wierzycieli? W ramach zabezpieczenia majątkowego – jak najbardziej. Zgodnie z powyższym, może również ustanowić hipotekę na nieruchomości bądź zająć rzeczy ruchome czy wynagrodzenie za pracę. Podkreślić należy, że mamy tutaj do czynienia z czynami ukierunkowanymi na uszczuplenie zaspokojenia wierzycieli. Zasadna wydaje się w tym stanie rzeczy teza, że przesłanka zabezpieczenia majątkowego w postaci uzasadnionej obawy, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione, co do zasady będzie tutaj spełniona. Oczywiście, w zakresie, w jakim sam fakt działania na szkodę wierzycieli jest już w sprawie należycie uprawdopodobniony.
Specyfika czynów polegających na wyzbywaniu się majątku przesądza o tym, że wierzyciel musi podejmować szybkie działania. Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa powinno zostać złożone w najszybszym możliwym terminie, jak tylko wyjdą na jaw niedozwolone ruchy na majątku dłużnika. W samym zawiadomieniu zawrzeć jednocześnie trzeba wniosek o dokonanie zabezpieczenia majątkowego, wskazując adekwatną formę zabezpieczenia. Jeśli mamy jakąkolwiek wiedzę o składnikach majątkowych dłużnika (numer rachunku bankowego, numer księgi wieczystej nieruchomości, numer rejestracyjny pojazdu), wszystko to powinno zostać podane w zawiadomieniu: usprawni to działania organów ścigania, a na tym pokrzywdzonemu zależy najbardziej.
Uwagi końcowe
Faktem jest, że postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym nie zostanie wydane od razu po złożeniu zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa na szkodę wierzyciela. Najpierw ograny ścigania muszą zweryfikować podstawy podejrzenia. Im wcześniej złoży się jednak doniesienie, tym szybciej nada się sprawie biegu. Warto się w tym zakresie skonsultować z adwokatem, który doradzi najlepsze rozwiązanie w danej sprawie.
Już dziś dają się odczuć skutki kwarantanny spowodowanej koronawirusem, a restrukturyzacja przedsiębiorstw przybrać może różną postać – niekoniecznie zgodną z prawem. Czy prokurator może zająć konto dłużnika? Tak, może. Organy ścigania muszą mieć jednak uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, a bez zawiadomienia pokrzywdzonego mogą się o tym w ogóle nie dowiedzieć. Zapraszam również do zapoznania się z ofertą: Przestępstwa przeciwko wierzycielom.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
