Oszustwo finansowe jest w praktyce częstym przypadkiem. Starając się o jakiekolwiek finansowanie, konieczne jest przedłożenie wielu dokumentów oraz złożenie oświadczeń odnośnie swojej sytuacji majątkowej. Ma to za zadanie umożliwić instytucji finansowej zweryfikowanie zdolności finansowej do zaciągnięcia określonego zobowiązania i jego spłaty. Ponieważ pozytywna decyzja ma istotne znaczenie, bardzo często może pojawić się pokusa „podkoloryzowania” faktów, aby przekonać analityka do akceptacji złożonego wniosku. Poniższy wpis będzie zajmował się prawnokarnymi konsekwencjami takiego działania.
Spis treści
Oszustwo finansowe określone w art. 297 k.k.
O przepis art. 297 k.k. była już pokrótce mowa na łamach niniejszego bloga (zob. Fikcyjny leasing, czyli oszustwo). Typ czynu oszustwa finansowego obejmuje bardzo wiele zachowań, których na potrzeby niniejszego wpisu nie ma potrzeby dokładnego opisywania. Z perspektywy czytelnika większy walor ma na pewno opis najczęstszych przypadków, z którymi spotykam się jako adwokat w sprawach karnych, a podpadających pod wskazany przepis ustawy karnej.
Nieprawdziwe lub nierzetelne zaświadczenie o zarobkach
Starając się kredyt lub pożyczkę, najczęściej konieczne jest przedłożenie do banku lub instytucji pożyczkowej zaświadczenia o zarobkach. Należy pamiętać, że karalne jest nie tylko przedłożenie zaświadczenia, które poświadcza nieprawdę – np. że zatrudnionym jest osoba, która tak naprawdę nim nie jest, lub inna jest wysokość wynagrodzenia. Odpowiedzialność karna za oszustwo finansowe grozi także za przedłożenie dokumentu nierzetelnego. Jako nierzetelny należy określić dokument, który wskazuje jedynie na cześć zdarzeń, podczas gdy wymagane jest zobrazowanie całości stanu faktycznego. Przykładem może być zaświadczenie, w którym oprócz wysokości wynagrodzenia powinny zostać wskazane zajęcia komornicze, a zaświadczenie pomija ten drugi element.
Warto zaznaczyć, że odpowiedzialności karnej za oszustwo finansowe z art. 297 k.k. podlega co do zasady osoba, która przedkłada przedmiotowy dokument. Zachowanie osoby, która go sporządziła, może być jednak rozpatrywane – w zależności od realiów danej sprawy – w kategoriach karalnego pomocnictwa do popełnienia oszusta finansowego bądź nawet współsprawstwa. Niezależnie przy tym od tego, podpadać ono najczęściej będzie pod odrębny typ przestępstwa fałszu intelektualnego (art. 271 k.k.).
Nieprawdziwe lub nierzetelne oświadczenia o obciążeniach
W swej praktyce adwokackiej bardzo często spotykam się z zatajeniem przez osoby starające się o kredyt lub inny rodzaj finansowania faktu posiadania obciążenia majątku. Chodzi tu w szczególności o inne zobowiązania do spłaty, takie jak zaciągnięte kredyty (pożyczki), konieczność spłaty karty kredytowej lub nawet samo jej posiadanie, otwarty limit kredytowy, obowiązek płacenia alimentów, lub wszystkie inne okoliczności, które mogą wpłynąć na możliwość realizacji swoich zobowiązań w przyszłości (np. stan zdrowia i cierpienie na poważne choroby).
Oczywiście część podanych informacji instytucje finansowe mogą ustalić samodzielnie poprzez dostęp do Biura Informacji Kredytowej (gdzie znajduje się informacja o naszej całej historii kredytowej). Niektóre z nich mogą być jednak ustalone jedynie w oparciu o składane przez nas oświadczenia. Zaleca się zatem dokładne zapoznawanie się z przedkładanymi do podpisu dokumentami – tak, aby mieć pewność, że nie zostanie postawiony nam zarzut poświadczenia nieprawdy.
Zawyżenie przychodu, dochodu lub obrotu w procedurze starania się o kredyt
Przedsiębiorca starający się o kredyt często musi złożyć oświadczenie o wysokości osiąganego przychodu, dochodu lub obrotu. Ma to najczęściej miejsce w sytuacji, gdy działalność gospodarcza została otwarta niedawno i nie ma możliwości zbadania zdolności finansowej w oparciu o dokumenty księgowe. Składane oświadczenie ma charakter projekcji na przyszłość, która pozwoli określić, czy przedsiębiorca będzie zdolny do realizacji zaciągniętych zobowiązań.
Oczywiście w przypadku takiego oświadczenia trudno mówić o jego prawdziwości czy też nie – nikt bowiem nie jest jasnowidzem. Pytanie sprowadza się zatem do tego, czy sporządzone oświadczenie jest rzetelne. Oceniając je pod tym kątem, należy w szczególności brać pod uwagę, czy na dany moment – biorąc pod uwagę podpisane umowy, prowadzone negocjacje, które rokują na zawarcie nowych kontraktów, etc. – można było zakładać, że poziom przychodu, dochodu lub obrotu podany w oświadczeniu będzie realny do osiągnięcia.
Zapewnienia doradcy kredytowego, pośrednika finansowego czy pracownika instytucji finansowej, że „tak trzeba wpisać” lub „tak się robi”
Niestety, osoby które nie mają zbyt dużego doświadczenia z prawem, bardzo często są narażone na działanie nieuczciwych przedstawicieli instytucji finansowych, że „trzeba złożyć takiego oświadczenie”, „wszyscy tak robią”, „inaczej nie dostaną Państwo kredytu”. Wynika to po części z faktu, że osoby te najczęściej otrzymują stosowną prowizję od udzielenia finansowania i mają żywotny interes w podpisaniu stosownej umowy.
Powyższe stwierdzenie nie dotyczy rzecz jasna wszystkich osób zajmujących się pośrednictwem finansowym i takie generalizowanie byłoby krzywdzące dla przedstawicieli tego zawodu. W praktyce trzeba mieć jednak na uwadze, że takowe przypadki występują, a poleganie na takich zapewnieniach nie zwalnia od odpowiedzialności karnej! W przypadku wszczęcia postępowania obrona sprowadzająca się do wskazania na zapewnienia takich osób o zgodności takiej praktyki z prawem nie przyniesienie raczej pożądanego rezultatu. Teza ta jest tym bardziej zasadna, że w ramach przesłuchania pośrednik nie potwierdziłby najpewniej takiej wersji wydarzeń. Sam mógłby się on bowiem narazić na odpowiedzialność karną, w szczególności za podżeganie do oszustwa finansowego z art. 297 k.k.
Podsumowanie
Jak wynika z powyższych informacji, należy niezwykle starannie analizować dokumenty oraz oświadczenia składane do instytucji finansowej. Dokumenty powinny być sporządzone w sposób rzetelny i potwierdzać prawdę – tak, aby analityk mógł prawidłowo ocenić zdolność realizacji zobowiązań przez osobę starającą się o finansowanie. W innym przypadku należy liczyć się z możliwością poniesienia odpowiedzialności karnej za oszustwo finansowe.
W swojej praktyce często mam do czynienia z przestępstwami przeciwko mieniu i oszustwem – zapraszam do zapoznania się z ofertą: Oszustwo.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
