Blog

Odpowiedzialność karna za pranie brudnych pieniędzy (art. 299 k.k.)

Pranie brudnych pieniędzy jest niezwykle częstym zarzutem w sprawach o przestępstwa gospodarcze i skarbowe. Z uwagi na surowe zagrożenie karne, do 8 lat pozbawienia wolności, zarzut ten często stanowi zarazem uzasadnienie wniosku o tymczasowe aresztowanie podejrzanego (następnie oskarżonego). Zważywszy że opis przestępstwa, zawarty w art. 299 k.k., ma złożony charakter, warto bliższej mu się przyjrzeć.

Spis treści

Pranie brudnych pieniędzy – definicja

Czyn prania brudnych pieniędzy uregulowany został w przepisie art. 299 k.k., zawartym w rozdziale dotyczącym przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym. Zasadniczym dobrem prawnym chronionym na gruncie art. 299 k.k. jest właśnie prawidłowe funkcjonowanie obrotu finansowego oraz interesy majątkowe zarówno osób pokrzywdzonych przestępstwem, z którego pochodzą brudne pieniądze (tzw. przestępstwem bazowym), jak i podmiotów, za pośrednictwem których próbuje się je zalegalizować. W doktrynie zwraca się zarazem uwagę, iż ochronie podlega tu także dobro wymiaru sprawiedliwości w zakresie, w jakim działania sprawcy utrudniają ustalenie przestępczego pochodzenia środków majątkowych.

Zgodnie z art. 299 k.k., podstawa odpowiedzialności karnej za pranie brudnych pieniędzy wygląda następująco:

„§ 1. Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, posiada, używa, przekazuje lub wywozi za granicę, ukrywa, dokonuje ich transferu lub konwersji, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Karze określonej w § 1 podlega, kto będąc pracownikiem lub działając w imieniu lub na rzecz banku, instytucji finansowej lub kredytowej lub innego podmiotu, na którym na podstawie przepisów prawa ciąży obowiązek rejestracji transakcji i osób dokonujących transakcji, przyjmuje, wbrew przepisom, środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, dokonuje ich transferu lub konwersji, lub przyjmuje je w innych okolicznościach wzbudzających uzasadnione podejrzenie, że stanowią one przedmiot czynu określonego w § 1, lub świadczy inne usługi mające ukryć ich przestępne pochodzenie lub usługi w zabezpieczeniu przed zajęciem.

§ 3.(uchylony)

§ 4.(uchylony)

§ 5. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, działając w porozumieniu z innymi osobami, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 6. Karze określonej w § 5 podlega sprawca, jeżeli dopuszczając się czynu określonego w § 1 lub 2, osiąga znaczną korzyść majątkową.

§ 6a. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1 lub 2, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 7. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2, sąd orzeka przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio albo pośrednio z przestępstwa, a także korzyści z tego przestępstwa lub ich równowartość, chociażby nie stanowiły one własności sprawcy. Przepadku nie orzeka się w całości lub w części, jeżeli przedmiot, korzyść lub jej równowartość podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.

§ 8. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1 lub 2, kto dobrowolnie ujawnił wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz okoliczności jego popełnienia, jeżeli zapobiegło to popełnieniu innego przestępstwa; jeżeli sprawca czynił starania zmierzające do ujawnienia tych informacji i okoliczności, sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary”.

Nie dość zatem, że sam opis przestępstwa jest rozbudowany, to sama redakcja art. 299 k.k. jest złożona.

Podstawa odpowiedzialności karnej za pranie brudnych pieniędzy

W przepisie art. 299 k.k. znajdujemy dwa podstawowe typy przestępstw (§ 1 i 2); dwa typy kwalifikowane (§ 5 i 6); podstawę odpowiedzialności karnej za przygotowanie do przestępstwa (§ 6a); odrębną podstawę orzeczenia przepadku przedmiotów pochodzących z przestępstwa oraz uzyskanych z przestępstwa korzyści lub ich równowartości (§ 7); jak również podstawę wyłączenia karalności za przestępstwo. Poniżej odniosę się do każdej kwestii.

Przestępstwo z art. 299 § 1 k.k.

Pranie brudnych pieniędzy, o którym mowa w § 1 omawianego przepisu, jest przestępstwem powszechnym. Oznacza to, że jego sprawcą może być każda osoba zdolna do ponoszenia odpowiedzialności karnej (przede wszystkim z uwagi na wiek i poczytalność). Może być to również sprawca przestępstwa bazowego, z którego pochodzą brudne pieniądze, o czym przesądził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 grudnia 2013 r., I KZP 19/13. Kwestia ta budziła wątpliwości z uwagi na ograniczenie podmiotowego zakresu kryminalizacji w przypadku przestępstw poplecznictwa (art. 239 k.k.) czy paserstwa (art. 291 k.k.). Ustawowe znamiona z art. 299 § 1 k.k. nie uzasadniają jednak takiego ograniczenia w przypadku czynu prania brudnych pieniędzy.

Czym są „brudne pieniądze”?

Szerszego wyjaśnienia wymaga w tym miejscu kwestia „brudnych pieniędzy”, będących przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa z art. 299 § 1 k.k. Zgodnie z treścią przepisu, owymi brudnymi pieniędzmi są środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego. Na miano „brudnych pieniędzy” zasługują tym samym nie tylko pieniądze, mieszczące się w zakresie znaczeniowym środków płatniczych. Będą to wszelkie dobra o wymiernej wartości, jeśli tych źródłem ich pochodzenia jest wcześniej popełniony czyn zabroniony.

Aby pranie brudnych pieniędzy miało miejsce, obracane przez sprawcę środki majątkowe muszą pochodzić z „korzyści związanych z popełnieniem czyny zabronionego”. Zadać należy się po pierwsze pytanie, czym jest tutaj czyn zabroniony? Może to być zarówno przestępstwo określone w Kodeksie karny, jak i pozakodeksowe, w tym przestępstwo skarbowego. Zgodnie z dominującym poglądem w doktrynie, może być to także wykroczenie (wykroczenie skarbowe). Chodzi o każde zachowanie, które zostało zakazane pod groźbą kary – niezależnie od tego, czy in concreto mamy do czynienia z przestępstwem, a zatem zachowaniem bezprawnym, karygodnym i zawinionym. Konsekwentnie, czyn zabronionym nie musi się osądzony wyrokiem, niemniej – co istotne – w sprawie o pranie brudnych pieniędzy należy konkretnie ustalić, z jakiego czynu pochodzą kwestionowane korzyści. Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 października 2011 r., III KK 28/11:

„Znamię » korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego « musi być udowodnione w postępowaniu karnym w taki sam sposób, jak wszystkie pozostałe znamiona przestępstwa z art. 299 § 1 KK. […] Zgodnie zaś z art. 115 § 1 KK czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej. Ustawodawca wyraźnie więc wskazuje, że źródłem pochodzenia wartości majątkowych stanowiących» brudne pieniądze « ma być zachowanie realizujące znamiona konkretnego typu czynu zabronionego pod groźbą kary. Dla realizacji znamion przestępstwa z art. 299 § 1 KK nie jest więc wystarczające ustalenie, że określone wartości majątkowe pochodzą z jakiejkolwiek czynności bezprawnej czy też nieujawnionego lub » nielegalnego « źródła. Nie jest także wystarczające w tym zakresie ogólne wskazanie, że korzyść majątkowa pochodzi z działalności przestępczej, jakiegoś bliżej nie określonego czynu zabronionego czy też pewnej grupy przestępstw (np. przestępstw przeciwko mieniu czy oszustw podatkowych) bez sprecyzowania, o jaki konkretnie typ przestępstwa chodzi.”

Przez długi okres czasu sporne było zarazem, czy brudne pieniądze mają pochodzić bezpośrednio czy pośrednio z czynu zabronionego. Literalna wykładnia przepisu nakazywałaby przyjąć, że chodzi o korzyść pośrednią: środki majątkowe, które są przedmiotem „prania”, nie są bowiem powiązane z czynem pierwotnym, z korzyścią związaną z tym czynem. Z czynu bazowego najpierw musi powstać korzyść, a dopiero pochodna tej korzyści stanowi „brudne pieniądze”. O tym, że pranie brudnych pieniędzy odnosi się jednak i do korzyści bezpośrednio powiązanej z przestępstwem bazowym, przesądził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 grudnia 2013 r., I KZP 19/13. Otóż:

„Przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa określonego w art. 299 § 1 KK są wymienione w tym przepisie » środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości nielegalnego « pochodzące bezpośrednio lub pośrednio z popełnienia czynu zabronionego. […] W szerokiej interpretacji znamienia » korzyści związanej z popełnieniem czynu zabronionego « utwierdza natomiast wypływający z przeprowadzonej analizy wniosek, że wyrażenie to podkreśla dowolną ilość przetworzeń, jaka może zachodzić w odniesieniu do praw i rzeczy pochodzących bezpośrednio z czynu zabronionego”.

Wyrażony przez Sąd Najwyższy pogląd budzić przy tym może pewne kontrowersje. Odsyłam Państwa w tym zakresie do mojego artykułu dotyczącego przedmiotowej uchwały i przedmioty czynności wykonawczej prania brudnych pieniędzy, opublikowanego na łamach Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalny.

Problem zmieszania “brudnych” i “czystych” pieniędzy

W kontekście „brudnych pieniędzy” warto odnieść się jeszcze do dość powszechnego problemu zmieszania środków „brudnych” z „czystymi” na rachunku bankowym. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, przedmiotem przestępstwa z art. 299 § 1 k.k. będą w tym przypadku środki pieniężne do wysokości równej wartości korzyści pochodzących z przestępstwa (uchwała z dnia 24 czerwca 2015 r., I KZP 5/15).

Czynność sprawcza

Pranie brudnych pieniędzy charakteryzuje się wieloodmianową postacią czynności sprawczej. Są to mianowicie następujące czynności dotyczące środków majątkowych pochodzących z czynu zabronionego: przyjęcie, posiadanie, używanie, przekazywanie lub wywożenie za granicę, ukrywanie, dokonywanie ich transferu lub konwersji, pomaganie do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmowanie innych czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku. Jak stwierdził przykładowo Sąd Apelacyjny w Gdańsku (wyrok z dnia 27 grudnia 2016 r., II AKa 163/16):

„Sytuacja polegająca na tym, iż sprawca posiadający » brudne pieniądze « (i to w kwocie znaczącej, bo kilkudziesięciu tysięcy złotych), pozbywa się ich, wydatkując je na zakup nieruchomości powoduje, że zasadne jest w pierwszej kolejności wnioskowanie, iż działanie takie mogło znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia, rozumianego jako możliwość ustalenia określonych faktów przez uprawniony do tego organ.”

Odpowiedzialność karna za pranie brudnych pieniędzy warunkowana jest realizacją chociażby jednej wskazanej tutaj czynności. Klauzula dopełniająca, dotycząca „innych czynności”, obejmuje tymczasem wszelkie zachowania, charakteryzujące się zdolnością do udaremnienia lub znacznego utrudnienia ujawnienia „brudnych pieniędzy”. Na co zwraca się uwagę w orzecznictwie:

„Jeśli zatem zachowanie osoby stanowi zwykłe utrudnianie stwierdzenia przestępczego pochodzenia korzyści, a więc takie, które przy zachowaniu należytych reguł i staranności odpowiednich organów, stwarza możliwość ujawnienia nielegalnego ich pochodzenia, chociażby poprzez analizę dokumentów i dokonanie określonych oględzin, bądź też działanie sprawcy nie godzi w dobra prawne chronione tym przepisem, w tym w głównej mierze zasady obrotu gospodarczego, a nakierowane jest na inny cel i nie wiąże się z zamiarem ich zasymilowania z tymi, które legalnie funkcjonują w obrocie, a co za tym idzie, nie wprowadza niepewności tegoż obrotu, brak jest podstaw do przypisania odpowiedzialności z art. 299 § 1 KK” (tak wyrok SA w Katowicach z dnia 29 lipca 2016 r., II AKa 479/15).

Z perspektywy obrony oskarżonego okoliczność tę zawsze warto mieć na względzie.

Co wymaga także podkreślenia, czynności sprawcze prania brudnych pieniędzy nie są tożsame z czynnościami, za pomocą których popełnione zostało przestępstwo bazowe. W kontekście tym warto przytoczyć pogląd Sądu Apelacyjnego w Katowicach (wyrok z dnia 29 listopada 2016 r., II AKa 171/16), iż:

„[…] istota przestępczego zachowania penalizowanego w art. 299 KK polega na wprowadzeniu do legalnego obrotu finansowego środków uzyskanych z popełnionego przestępstwa, m.in. z tego powodu by móc nimi swobodnie obracać w przyszłości i zatrzeć ślady pochodzenia […]. Stąd, wbrew stanowisku prezentowanemu przez apelującego, zachowanie oskarżonego […], polegające na przeznaczeniu pieniędzy uzyskanych z przestępczego procederu na jego kontynuowanie, również nie wyczerpuje znamion przestępstwa z art. 299 KK. Wszak » zainwestowanie « pieniędzy pochodzących z przestępstwa w kontynuowanie przestępczej działalności nie stanowi formy wprowadzenia ich do legalnego obrotu finansowego (a w konsekwencji ich » wyprania «), a zatem pieniądze te nie tracą w ten sposób, a wręcz przeciwnie, zachowują charakter » brudnych pieniędzy «”.

Wreszcie, pranie brudnych pieniędzy wymaga pewnej chronologii: najpierw jest czyn bazowy, z którego pochodzą brudne pieniądze, dopiero potem możliwe jest pranie tychże brudnych pieniędzy. Zwraca na to uwagę Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia z dnia 12 kwietnia 2022 r., sygn. akt II AKa 101/21. Otóż:

“Czyn […] kwalifikowany z art. 299 § 1 i 5 KK wymaga ustalenia, że najpierw zaistniało tzw. przestępstwo bazowe tj. w istocie czyn zabroniony, z popełnienia którego mają pochodzić przyjmowane, posiadane i przekazywane korzyści. Podzielić należy stanowisko orzecznictwa i doktryny, że dla przypisania wyczerpania znamion przestępstwa z art. 299 § 1 KK konieczne jest ustalenie poprzedzającego go czynu zabronionego oraz korzyści odniesionej przez sprawcę bezpośrednio lub pośrednio z niego, a znamię to powinno zostać udowodnione.”

Nieświadome pranie brudnych pieniędzy

W miejscu tym warto dodatkowo podkreślić, iż czyn z art. 299 § 1 k.k. (podobnie jak pozostałe typu prania brudnych pieniędzy) może być popełniony tylko umyślnie. Oznacza to w szczególności, iż sprawca musi mieć świadomość, iż ma do czynienia z „brudnymi pieniędzmi”. Nieumyślne (nieświadome) pranie brudnych pieniędzy pozostaje poza zakresem kryminalizacji. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 maja 2022 r., II AKa 292/21, “Aby przypisać sprawcy przestępstwo z art. 299 KK należy ustalić, że miał zamiar postąpienia z korzyściami związanymi z popełnienia czynu zabronionego w sposób w tym przepisie opisany i w efekcie możliwości udaremnienia lub utrudnienia przestępnego ich pochodzenia“.

Mieć należy przy tym na względzie, że na gruncie art. 299 k.k. w rachubę wchodzi zarówno zamiar bezpośredni i chęć popełniania przestępstwa, jak również zamiar ewentualny i tzw. godzenie się na tę ewentualność. Jeżeli w okolicznościach danej sprawy podejrzenie przestępnego pochodzenia środków majątkowych było uzasadnione, wykazania, że sprawca nie działał nawet z zamiarem ewentualnym będzie nie lada wyczynem.

Przestępstwo z art. 299 § 2 k.k.

Przechodząc do przestępstwa opisanego w art. 299 § 2 k.k., wyjaśnić muszę przede wszystkim, iż pranie brudnych pieniędzy w tej postaci jest przestępstwem indywidualnym. Jego sprawcą może być tylko pracownik lub osoba działająca w imieniu lub na rzecz podmiotu, na którym na podstawie przepisów prawa ciąży obowiązek rejestracji transakcji i osób dokonujących transakcji, w szczególności banku, instytucji finansowej lub kredytowej. Przepis ten nawiązuje do art. 2 ust. 1 Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, gdzie mowa jest o instytucji obowiązanej do stosowania wobec swoich klientów określonych środków bezpieczeństwa finansowego. Pracownikiem będzie tu natomiast nie tylko osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, lecz również osoba zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej, jak również tzw. samozatrudniony.

Przedmiotem czynności wykonawczej w dalszym ciągu są tutaj „brudne pieniądze”, rozumiane w sposób wyżej omówiony, z zastrzeżeniem że ogranicza się ono do środków płatniczych, instrumentów finansowych, papierów wartościowych oraz wartości dewizowych.

Czynność sprawcza opisana jednak została w sposób nieco odmienny, odpowiadający „możliwościom” podmiotu przestępstwa. Chodzić tu będzie zatem o dokonywanie transferu lub konwersji środków majątkowych lub ich przyjęcie wbrew odnośnym przepisom (zwłaszcza Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu), bądź w innych okolicznościach, które obiektywnie wzbudzają uzasadnione podejrzenie, że pochodzą one z czynu zabronionego, względnie o świadczenie innych usług mających ukryć przestępne pochodzenie wymienionych wartości majątkowych lub zabezpieczających przed ich zajęciem.

Przestępstwo z art. 299 § 5 k.k.

Pranie brudnych pieniędzy w postaci kwalifikowanej z art. 299 § 5 k.k. różni się konfiguracją osobową. Typ podstawowy przestępstwa, albo z § 1 albo z § 2, ma być wypełniony przez co najmniej dwóch sprawców działających w porozumieniu. Chodzi tu przy tym nie tylko o współsprawstwo, lecz i inne formy przestępczego współdziałania (np. sprawstwo kierownicze czy polecające).

Przestępstwo z art. 299 § 6 k.k.

Typ kwalifikowany z art. 299 § 6 k.k. różni się z kolei od typów podstawowych wartością korzyści majątkowej odniesionej z czynu prania brudnych pieniędzy. Jeśli korzyść ta będzie miała znaczną wartość, a zatem – w myśl art. 115 § 5 k.k. – w czasie popełnienia czynu zabronionego przekroczy kwotę 200 000 złotych, zachowanie sprawcy będzie kwalifikowane z art. 299 § 6 k.k. Już w ty miejscu godzi się nadmienić, iż korzyść pochodząca z przestępstwa prania brudnych pieniędzy jest odrębną kategorią niż korzyść pochodząca z przestępstwa bazowego.

Odpowiedzialność karna za przygotowanie do popełnienia przestępstwa

W ramach wyjaśnienia, ogólna zasada prawa karnego jest taka, że przygotowanie do popełnienia danego przestępstwa tylko wtedy jest karalne, gdy przepis szczególny tak stanowi. W przypadku czynu prania brudnych pieniędzy przewidziana została właśnie odpowiedzialność karna za przygotowanie, a wynika to właśnie z art. 299 § 6a k.k. Z uwagi na znaczny stopień społecznej szkodliwości czynu ustawodawca uznał za karalne zachowania sprawy już na bardzo wczesnym etapie, jeszcze poprzedzającym samo usiłowanie popełnienia przestępstwa.

Jakie zachowania składają się na owo karalne przygotowanie, wyjaśnia art. 16 § 1 k.k., zgodnie z którym przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania. Wymienione tutaj czynności przygotowawcze mają charakter przykładowy.

Pranie brudnych pieniędzy – kara

Kara za pranie brudnych pieniędzy zależy od właściwej postaci czynu. W przypadku obu typów podstawowych, opisanych w art. 299 § 1 i 2 k.k., sprawcy grozi zasadniczo kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W warunkach określonych w art. 37a k.k. zamiast kary więzienia sąd może orzec grzywnę lub karę ograniczenia wolności. Zgodnie przy tym z aktualną treścią tego przepisu:

„§ 1. Jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do sprawców, którzy popełniają przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym.”

Możliwość „przejścia” na karę nieizolacyjną zależy teraz zatem od wstępnej prognozy wysokości kary pozbawienia wolności.

W przypadku typów kwalifikowanych z art. 299 § 5 i 6 k.k. sprawca musi się już liczyć z karą pozbawienia wolności od roku do lat 10. Możliwość wymierzenia kary nieizolacyjnej daje w tym przypadku tylko instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Przygotowanie do popełnienia przestępstwa prania brudnych pieniędzy zagrożone jest natomiast karą pozbawienia wolności do lat 3. Powyższe uwagi dotyczące art. 37a k.k. będą tu zatem aktualne. Zwrócić należy jednocześnie uwagę na przepis art. 17 § 1 k.k., zgodnie z którym nie podlega karze za przygotowanie, kto dobrowolnie od niego odstąpił, w szczególności zniszczył przygotowane środki lub zapobiegł skorzystaniu z nich w przyszłości; w razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego, nie podlega karze ten, kto nadto podjął istotne starania zmierzające do zapobieżenia dokonaniu.

Sama kara – czy to więzienia, czy grzywny lub ograniczenia wolności – nie wyczerpuje jednak negatywnych konsekwencji skazania za pranie brudnych pieniędzy, o czym niżej.

Przepadek

W przepisie art. 299 § 7 k.k. uregulowana została obligatoryjna podstawa orzeczenia przepadku przedmiotów pochodzących bezpośrednio albo pośrednio z przestępstwa prania brudnych pieniędzy oraz korzyści z tego przestępstwa lub ich równowartość. Co na zwraca się uwagę w orzecznictwie, przepadek, o którym mowa w tym przepisie, nie dotyczy korzyści osiągniętej z przestępstwa bazowego. W tym zakresie zastosowanie znaleźć przy tym mogą ogólne zasady z art. 44 i 45 k.k. W kontekście przepadku korzyści pochodzących z prania brudnych pieniędzy odsyłam Państwa także do odrębnego wpisu: Obrót pustymi fakturami a pranie brudnych pieniędzy.

Klauzula bezkarności

Pranie brudnych pieniędzy niekoniecznie musi się skończyć wyrokiem skazującym. Zgodnie z wcześniejszymi uwagami, ustawodawca przewidział w art. 299 § 8 k.k. klauzulę niekaralności. Jest to odrębna podstawa wyłączenia odpowiedzialności karnej, a mówiąc precyzyjnie – karalności. Oznacza to, że nawet jeśli doszło do popełnienia przestępstwa sprawca może w określonych warunkach uniknąć kary, a postępowania przeciwko niemu powinno zostać umorzone.

Kiedy sprawca może liczyć na bezkarność? Po pierwsze, klauzula niekaralności z art. 299 § 8 k.k. znajdzie zastosowanie wyłącznie do sprawcy czynu z art. 299 § 1 lub 2 k.k. Jeżeli zachowanie sprawy wypełnia znamiona któregoś z typów kwalifikowanych, nie może on skorzystać z dobrodziejstwa art. 299 § 8 k.k. Po drugie, sprawca musi dobrowolnie ujawnić wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz okoliczności jego popełnienia, a informacje te muszą wywrzeć skutek w postaci zapobieżenia popełnieniu innego przestępstwa. Co istotne, w zakresie, w jakim zapobieżenie popełnieniu innego przestępstwa nie jest zależne jedynie od działań sprawcy, konieczne jest tu współdziałanie organów wymiaru sprawiedliwości

W zdaniu drugim art. 299 § 8 k.k. przewidziana została z kolei obligatoryjna podstawa do nadzwyczajnego złagodzenia kary. Jeżeli wskazana w przepisie przesłanka zostanie spełniona, sąd ma zatem obowiązek złagodzić sprawcy karę poprzez sięgniecie po karę nieizolacyjną. Przesłanką tą jest natomiast czynienie starań zmierzających do ujawnienia informacji dotyczących osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz okoliczności jego popełnienia. Niestety zatem, jest ona dość ocenna.

Pomoc prawna adwokata

Stwierdzić należy w świetle powyższego, że pranie brudnych pieniędzy jest złożonym przestępstwem. Jego znamiona rodzić mogą wiele wątpliwości interpretacyjnych, co z jednej strony utrudnia analizę ryzyka konsekwencji prawnokarnych danego zachowania, z drugiej strony może zostać wykorzystane na korzyść sprawcy. W razie zarzutu popełnienia przestępstwa zawsze warto się skonsultować z adwokatem, który doradzi najlepszą drogą obrony, nie wykluczając klauzuli niekaralności z art. 299 § 8 k.k. Kontakt ten jest tym bardziej istotny, że osoby zaangażowane w działania mogące rodzić podejrzenie prania brudnych pieniędzy muszę się niestety liczyć z zatrzymaniem i wnioskiem o tymczasowe aresztowanie.

Z przestępstwami przeciwko obrotowi gospodarczemu nierzadko mam do czynienia w praktyce – zapraszam do zapoznania się z ofertą: Pranie brudnych pieniędzy.

Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.

dr Aleksandra Rychlewska-Hotel, adwokat

dr Aleksandra Rychlewska-Hotel, adwokat

Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie karnym. Ukończyłam studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie uzyskałam również stopień doktora nauk prawnych z dziedziny prawa karnego. Jestem członkiem Izby Adwokackiej w Krakowie. Więcej o mnie...

Bezpieczeństwo prawnokarne
Jak mogę Państwu pomóc?
Zakres pomocy prawnej różnić się będzie w zależności od Państwa roli w postępowaniu karnym: osoba oskarżona bądź pokrzywdzona. Odrębna oferta kierowana jest także do jednostek organizacyjnych, gdzie pomoc prawna ma zasadniczo charakter pozaprocesowy.
sprawy karne - osoba pokrzywdzona

Pokrzywdzony

sprawy karne - jednostka organizacyjna

Jednostka organizacyjna

Kontakt