Bardzo często mam okazje rozmawiać z Klientami, którzy trafiają do mojej kancelarii adwokackiej już po wydaniu wyroku I instancji. Pojawia się wówczas pytanie, czy można coś jeszcze zrobić w sprawie, czy wyrok jest już ostateczny. Odpowiedź na oba powyższe pytania jest negatywna. Wyrok I instancji po wydaniu jest nieprawomocny i przysługuje od niego apelacja. Oznacza to, że każda ze stron postępowania ma co do zasady możliwość „sprawdzenia” wydanego orzeczenia przez sąd odwoławczy. Jest to przejaw zasady dwuinstancyjności postępowania karnego, która w zamyśle zakłada weryfikację wyroku w toku instancji.
Spis treści
Wniosek o uzasadnienie
Pierwszym krokiem, który należy wykonać w celu zaskarżenia wydanego wyroku, jest złożenie wniosku o sporządzenie jego pisemnego uzasadnienia. Termin na wniesienie tego pisma wynosi 7 dni od dnia ogłoszenia wyroku. Otrzymanie pisemnego uzasadnienia jest de facto formalnym warunkiem apelacji, ponieważ termin do jej wniesienia liczony jest od dnia doręczenia odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem. Należy przy tym zaznaczyć, że nie jest możliwe wniesienie apelacji „w ciemno”, tzn. bez otrzymania pisemnych motywów wyroku. Jeżeli wniosek o uzasadnienie nie zostanie złożony, apelacja nie będzie możliwa.
Pewnym wyjątkiem jest przy tym sytuacja, gdy zamiast wniosku o uzasadnienie wciągu 7 dni od ogłoszenia wyroku strona złoży samą apelację. Taka apelacja zostanie przyjęta do rozpoznania, a Sąd I instancji obowiązany będzie sporządzić uzasadnienie wyroku. Zastrzec niemniej trzeba, że konstruowanie środka odwoławczego bez poznania motywów powziętego rozstrzygnięcia jest zadaniem niełatwym. Trudno bowiem podważać rozumowanie danego składu sędziowskiego, jeżeli nie poznało się go in extenso. Na szczęście w przypadku apelacji wniesionej w terminie przewidzianym dla samego wniosku o uzasadnienie będzie ją można uzupełnić po otrzymaniu pisemnych motywów.
Termin na wniesienie apelacji od wyroku w sprawie karnej
Apelację należy wnieść w ciągu 14 dni od dnia otrzymania wyroku wraz z uzasadnieniem. Jest to termin zawity, z wszystkimi tego konsekwencjami, co oznacza m.in. możliwość przywrócenia terminu do wniesienia omawianego środka odwoławczego.
Jak napisać apelację od wyroku karnego?
Teoretycznie apelacja od wyroku karnego może być napisana samodzielnie przez stronę zgodnie z zasadami wyrażonymi w kodeksie postępowania karnego. Wyjątkiem jest tutaj apelacja od wyroku sądu okręgowego, która powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego.
Jak powinna wyglądać apelacja? Po pierwsze musi ona zostać wniesiona na piśmie do tego sądu, który wydał wyrok w I instancji. Jeżeli zatem chcemy zaskarżyć wyrok sądu rejonowego, to nawet jeżeli apelacja będzie rozpatrywana przez sąd okręgowy, należy ją wnieść do sądu rejonowego. Środek odwoławczy jest bowiem wnoszony za pośrednictwem tego sądu, który wydał kwestionowane przez nas orzeczenie. Apelacja jest przy tym kierowana do Sądu II instancji.
Po drugie, konieczne jest dokładne oznaczenie wyroku, który skarżymy. Wskazać tutaj należy zarówno sąd, który go wydał, jak i datę wydania wyroku oraz – co bardzo istotne – sygnaturę akt.
Po trzecie, należy wskazać zakres zaskarżenia wyroku. Co do zasady, zakwestionowanie winy oznacza zaskarżenie całego wyroku, zakwestionowanie wymierzonej kary – rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych.
Po czwarte, w apelacji powinno się wskazać zarzuty, jakie kierujemy pod adresem zaskarżonego wyroku. Jakkolwiek w przypadku apelacji składanej przez samą stronę nie jest to element obligatoryjny, poniżej postaram się przybliżyć tę tematykę.
Po piąte, w apelacji należy wskazać, czego domagamy się, czyli naszą propozycję rozstrzygnięcia Sądu II instancji – co do zasady będzie to wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku. W końcu, po szóste, należy rzeczowo uzasadnić, dlaczego naszym zdaniem zarzuty kierowane w stronę wyroku są uzasadnione, a rozstrzygnięcie powinno ulec zmianie.
Apelacja od wyroku karnego – zarzuty
Zarzuty apelacyjne możemy podzielić na cztery zasadnicze kategorie. Po pierwsze zarzucić można obrazę przepisów prawa materialnego. Po ostatniej nowelizacji ustawy karnoprocesowej (zob. wpis Prekluzja dowodowa i inne zmiany w procesie karnym) odrębnie należy mówić o obrazie prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu oraz obrazie prawa materialnego w pozostałym zakresie (chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu). W pierwszym przypadku chodziłoby przykładowo o sytuację, gdy sąd zakwalifikował zachowanie sprawcy jako inne przestępstwo niż powinien. W drugim przypadku – o sytuację, gdy sąd zawiesił wykonanie kary pozbawienia wolności na okres przekraczający maksymalny wymiar okresu próby. W zakresie, w jakim wyrok oparty o błędną podstawę prawną co do zasady nie może odpowiadać prawu, podział ten uznać należy na chybiony.
Drugą kategorią zarzutów jest naruszenie przepisów postępowania, ale tylko wówczas gdy to naruszenie mogło mieć wpływ na orzeczenie. Nie wystarczy zatem samo nakierowanie na błąd proceduralny Sądu I instancji. Zasadne jest wytłumaczenie, jak ten błąd zaważył na wydanym rozstrzygnięciu. Przykładem może być tutaj orzeczenie przez sąd obowiązku naprawienia szkody w sytuacji, gdy odszkodowanie zostało już prawomocnie zasądzone przez sąd cywilny.
Do trzeciej grupy zalicza się błąd w ustaleniach faktycznych, który stanowiły podstawę wydanego wyroku. Podobnie jak w przypadku naruszenia procedury, konieczne jest wskazanie wpływu tego naruszenia na treść orzeczenia. W tym wypadku kwestionuje się ustalony przez sąd przebieg wydarzeń. Jest to miejsce, gdzie należy podnieść wszystkie wątpliwości co do przeprowadzonych dowodów, jak również ich oceny przez sąd.
Ostatnią kategorią są zarzuty dotyczące niewspółmierności kary, środków karnych czy innych środków reakcji prawnokarnej. Zarzuty z tej grupy odnoszą się w szczególności do dyrektyw wymiaru kary i mają celu zmianę rozstrzygnięcia co do kary, czy to poprzez jej zaostrzenie, czy też złagodzenie. Aby zarzut ten odniósł skutek, niewspółmierność musi być przy tym rażąca.
Bezwzględne podstawy odwoławcze
Opisane powyżej kategorie zarzutów należą do tzw. względnych przyczyn odwoławczych. Niezależnie od nich możliwe jest także wskazanie tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych, które powinny być jednak wzięte przez sąd odwoławczy pod uwagę z urzędu. Zostały one wymienione w art. 439 § 1 k.p.k. Są to na tyle poważne uchybienie, że skutkują zasadniczo uchyleniem zaskarżonego wyroku (z zastrzeżeniem że w części przypadków tylko wówczas, gdyby miało to nastąpić na korzyść oskarżonego).
Podsumowanie
Apelacja od wyroku karnego jest pismem skomplikowanym i trudnym do napisania. Przeszkodą w poprawnym skonstruowaniu tego środka zaskarżenia są nie tylko wymogi formalne, które należy spełnić, ale przede wszystkim zawartość samej apelacji. W dużej mierze bowiem od poprawnego jej sformułowania będzie zależało powodzenie sprawy przed Sądem Odwoławczym. Warto dlatego w tej materii skontaktować się z adwokatem, aby otrzymać niezbędną pomoc i wsparcie w zaskarżeniu wydanego wyroku Sądu I Instancji.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
