Blog

Czy nagrywanie rozmów jest karalne?

Czy nagrywanie rozmów jest karalne? Pytanie to często zadają sobie zarówno osoby, który same nagrywają rozmowę, jak i osoby, które po fakcie dowiedziały się o nagrywaniu. Nagrywanie rozmów co raz częściej ma miejsce dla potrzeb dowodowych. Takie nagrania przedkładane są w celu wykazania danych okoliczności w rozmaitych postępowaniach: tak w postępowaniu karnym, jak i cywilnym czy rozwodowym. W niniejszych wpisie znajdą Państwo ogóle wyjaśnienie, jak kształtuje się odpowiedzialność karna za nagrywanie rozmów z uwzględnieniem zarazem innych form rejestrowania danych w celach dowodowych.

Spis treści

Nielegalne uzyskanie informacji – art. 267 k.k.

Odpowiadając na pytanie, czy nagrywanie rozmów jest karalne, przytoczyć należy w pierwszej kolejności art. 267 k.k. Zgodnie mianowicie z jego brzmieniem:

§ 1. Kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do informacji dla niego nieprzeznaczonej, otwierając zamknięte pismo, podłączając się do sieci telekomunikacyjnej lub przełamując albo omijając elektroniczne, magnetyczne, informatyczne lub inne szczególne jej zabezpieczenie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do całości lub części systemu informatycznego.

§ 3. Tej samej karze podlega, kto w celu uzyskania informacji, do której nie jest uprawniony, zakłada lub posługuje się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem lub oprogramowaniem.

§ 4. Tej samej karze podlega, kto informację uzyskaną w sposób określony w § 1–3 ujawnia innej osobie.

§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 1–4 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Dobrem prawnym, który podlega tutaj ochronie, jest przede wszystkim poufność informacji, prawo do wyłącznego dysponowania informacją oraz bezpieczeństwo jej przekazywania.

W § 1 opisany został ogólny typ bezprawnego uzyskaniu dostępu do informacji nieprzeznaczonej dla sprawcy. W § 2 ustawodawca odrębnie stypizował czyn polegający na bezprawnym uzyskaniu dostępu do systemu informatycznego, pod którym to pojęciem rozumie się w doktrynie zespół współpracujących ze sobą elementów sprzętowych i programowych, służących do wprowadzania, przetwarzania i odczytywania informacji. W § 3 przepisu stypizowany jest z kolei czyn bezprawnego zakładania lub posługiwania się różnorakimi urządzeniami do zbierania danych. Wreszcie, w § 4 opisany został typ ujawnienia innej osobie bezprawnie pozyskanych informacji.

Jak wynika już z § 5 przytoczonego przepisu, przestępstwa opisane w art. 267 k.k. ścigane są na wniosek pokrzywdzonego. W celu zainicjowania postępowania karnego należy zatem złożyć stosowane zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa wraz z wnioskiem o ściganie.

Nagrywanie rozmów własnych

Zatem, czy nagrywanie rozmów jest karalne? Odpowiedzialność karna zależeć będzie przede wszystkim od tego, czy dana informacja była przeznaczona dla samego sprawcy. Utrwalenie przebiegu rozmowy podpada zasadniczo pod przepis art. 267 § 3 k.k. Aby zachowanie sprawcy stanowiło jednak przestępstwo, nie może być on osobą uprawnioną do uzyskania informacji przekazywanych w czasie rozmowy. W praktyce oznacza to, iż nie jest czynem karalnym narywanie własnych rozmów, czyli rozmów, których stroną jest sam sprawca. Informacja przekazywane bowiem w takiej rozmowie są wszak dla niego przeznaczone, a to – jest to uprawniony do tych informacji.

Powyższe odnosi się niewątpliwie do sytuacji, gdy nagrywamy za pomocą dyktafonu rozmowę prowadzoną przez nas „twarzą w twarz”. Obejmuje to jednak również sytuację, gdy rejestrujemy treść rozmowy telefonicznej za pomocą odpowiedniej aplikacji.

Odpowiedzialność cywilnoprawna

Co istotne, z perspektywy odpowiedzialności karnej bez znaczenia jest zasadniczo zgoda rozmówcy na nagrywanie rozmowy. Nie oznacza to jednak, iż zachowanie takie nie będzie rodziło konsekwencji prawnych na gruncie prawa cywilnego z tytułu ewentualnego naruszenia dóbr osobistych. Odnotować przy tym trzeba, że w zakresie, w jakim nagrywanie rozmowy służyć ma ochronie własnych praw i interesów, zwłaszcza dochodzenia roszczeń w postępowaniu sądowym bądź też obrony przed niezasadnym zarzutem, co do zasady będziemy mówili o wyłączeniu bezprawności takiego działania również z perspektywy cywilnoprawnej. Każda sprawa wymaga rzecz jasna indywidualnej analizy.

Nagrywanie rozmów osób trzecich

Karalne nagrywanie to nagrywanie rozmów osób trzecich. Mając na względzie wcześniejsze uwagi, odpowiedzialność karna wtedy będzie się aktualizować, gdy mamy do czynienia z informacją, która nie jest dla nas przeznaczona, innymi słowy – do której nie jesteśmy uprawnieni. W kontekście tym przywołać można głośną aferę podsłuchową z wykorzystaniem nagrań rozmów polityków rejestrowanych m.in. w warszawskiej restauracji „Sowa i Przyjaciele” (więcej w tym temacie m.in. na serwisie Wikipedia pod tym linkiem).

W życiu codziennym problem bezprawnego nagrywania rozmów osób trzecich pojawia się najczęściej w ramach postępowania rozwodowego. Podsłuchiwanie małżonka, co do zasady dokonywane bez jego wiedzy i zgody, ma zazwyczaj na celu wykazanie zdrady małżeńskiej czy niewłaściwego zachowania w stosunku do współmałżonka czy dzieci. W dalszej kolejności chodzi oczywiście o udowodnienie winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego (w kontekście tym odsyłam Państwa zarazem do wpisu: Rozwód i separacja).

Czy nagrywanie rozmów jest karalne, gdy ma na celu ochronę własnych interesów? Przytoczenia wymaga w tym miejscu fragment uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 7 czerwca 2016 r., sygn. akt IV K 682/14. Otóż:

Czyn oskarżonej polegający na nagrywaniu pokrzywdzonego w użytkowanym przez niego samochodzie oraz w mieszkaniu przy pomocy urządzania podsłuchowego – bo taki charakter należało przypisać dyktafonowi, którym posłużyła się oskarżona, w sytuacji gdy w sposób niejawny, ukrywając go w tych miejscach dokonywała nagrań w celu podsłuchania rozmów pokrzywdzonego – wyczerpał znamiona czynu zabronionego z art. 267 § 3 KK. Tak więc oskarżona działała w celu objęcia swoją wiedzą informacji, do których nie była uprawniona i posłużyła się przy tym urządzeniem nagrywającym – dyktafonem, w ten sposób, że pozostawiała go bez wiedzy pokrzywdzonego w takim miejscu (samochód i mieszkanie), aby można było nagrywać prowadzone przez niego rozmowy, którymi objęte były informacje nieprzeznaczone dla niej. […]

Informacje, które w wyniku swego działania zebrała oskarżona, miały potwierdzić, iż oskarżony w sposób niewłaściwy odnosił się do ich wspólnych dzieci oraz zdradzał ją z inną kobietą, a te ostatnie ustalenia poczyniono także w postępowaniu rozwodowym jako podstawę przyjęcia winy oskarżonego w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Nie wyłącza to oczywiście bezprawności działania oskarżonej, lecz w sytuacji niewłaściwego i wysoce niemoralnego zachowania małżonka, które w społecznym odbiorze są oceniane gorzej aniżeli zachowanie oskarżonej zmierzającej potwierdzić ten stan rzeczy, w pewnym zakresie znajduje to usprawiedliwienie i przyczynia się do stwierdzenia, iż jej stopień winy nie był znaczny porównując to do stopnia winy w rozumieniu potocznym samego pokrzywdzonego. To, iż wykorzystała ona przedmiotowe nagrania w postępowaniu rozwodowym, w tym także ujawniła to świadkom, którzy w tym postępowaniu występowali, nie wpływa na odmienną ocenę jej stopnia winy.

W ramach wskazanej sprawy sąd nie dopatrzył się okoliczności wyłączających bezprawność zachowania sprawcy. Przyjął jednak niższy stopień winy, co ostatecznie przesądziło o warunkowym umarzeniu postępowania. Warto nadmienić, iż wyrok warunkowo umarzający postępowanie nie jest de facto wyrokiem skazującym i nie jest odnotowywany w Krajowym Rejestrze Karnym.

Co grozi za nagrywanie rozmów bez zgody?

Jak wynika z przytoczonej wyżej regulacji, bezprawne nagrywanie rozmów może skutkować karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Rodzaj i wysokość kary będzie rzecz jasna zależał od indywidualnych okoliczności danej sprawy.

Z uwagi na stosunkowo niską górą granicę kary pozbawienia wolności, sprawca czynu z art. 267 k.k. może właśnie liczyć na warunkowe umorzenie postępowania. Zgodnie z art. 66 k.k.:

§ 1. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

§ 2. Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Warunkowe umorzenie postępowania następuje na okres próby od roku do 3 lat. W okresie próby sąd może oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

Nagrywanie bez zgody a dowód w sprawie

To, czy nagrywanie rozmów jest karalne, to jeden problem. W swej praktyce adwokackiej często spotykam się z pytaniem, czy nagranie rozmowy bez wiedzy i zgody osób zainteresowanych może stanowić relewantny dowód w sprawie. Co do zasady tak. W prawie polskim dowody pozyskane w sposób nielegalny nie podlegają per se odrzuceniu, a sąd może je uwzględnić w ramach rekonstrukcji stanu faktycznego sprawy. Jak czytamy w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2016 r., sygn. akt III KK 265/15:

Utrwalenie przebiegu rozmowy osób trzecich dokonane przez osobę prywatną stanowi co do zasady dowód dopuszczalny w postępowaniu sądowym, niemniej okoliczność ta sama przez się nie kreuje uprawnienia do podsłuchu i nie wyłącza odpowiedzialności karnej sprawcy takiego czynu na podstawie art. 267 § 3 KK. […]

Artykuł 267 § 3 KK zapewnia ochronę wypowiedzi uczestników rozmowy, jeżeli co najmniej w sposób dorozumiany nadały im poufny charakter, przy czym bez znaczenia są tu intencje, jakie zadecydowały o takim statusie wypowiedzi. Innymi słowy, o poufnym charakterze informacji przesądza co do zasady nie tyle treść przekazu, co raczej wola osób biorących udział w spotkaniu, a więc element subiektywny; instalowanie urządzenia służącego do rejestracji obrazu lub dźwięku w celu przechwycenia informacji o przebiegu takiej rozmowy jest siłą rzeczy niedozwolone i stanowi czyn zabroniony, którego znamiona opisane są w art. 267 § 3 KK. […]

Urządzeniem, o którym mowa w art. 267 § 3 KK, jest każde urządzenie służące do utrwalania obrazu lub dźwięku, a zatem przeznaczone do tego celu urządzenie typu analogowego lub cyfrowego, np. aparat fotograficzny, magnetofon, dyktafon.

Osoba, która chciałaby zatem zainstalować podsłuch i rejestrować rozmowy osób trzecich w celu pozyskania materiału dowodowego w postępowaniu sądowym, musi być świadoma grożącej odpowiedzialności karnej z tego tytułu. Samo nagranie będzie jednak mogło stanowić dowód w sprawie, z zastrzeżeniem iż będzie ono podlegało ocenie jak i każdy inny dowód. Jeśli zatem nagranie zostało w jakiś sposób zmodyfikowane, nie będzie to dowód wiarygodny.

Rejestrowanie innych danych

O ile podsłuchy są najczęstszą formą inwigilacji, ostatnimi czasy spotkać się można także z instalowaniem urządzeń typu GPS w celu zbierania informacji o miejscu pobytu danej osoby. Także taki materiał wykorzystywany jest często w postępowaniu rozwodowym.

Czy w takim przypadku również mamy do czynienia z przestępstwem? W rachubę wchodzić będzie także odpowiedzialność z art. 267 § 3 k.k. Zgodnie mianowicie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego (postanowienie z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt V KK 505/18):

Bezprawne zainstalowanie w cudzym pojeździe urządzenia służącego do pozyskiwania informacji o trasie jazdy i tym samym o miejscu przebywania danej osoby jest niedozwolone i stanowi czyn zabroniony, o którym mowa w art. 267 § 3 KK. […]

Nie ulega wątpliwości, że pojęcie „informacja” obejmuje m.in. skonkretyzowaną wiedzę o miejscu przebywania osoby pokrzywdzonej w określonym czasie. Z kolei przez zwrot „posługuje się innym urządzeniem” należy rozumieć wszelkie czynności polegające na korzystaniu z zainstalowanego w konkretnym obiekcie, np. samochodzie, jakiegokolwiek urządzenia umożliwiającego pozyskanie wiedzy o przemieszczaniu się pokrzywdzonego i tym samym o miejscu jego pobytu w danym czasie. […]

Bazując na regułach wykładni językowej, należało przyjąć, że przedmiotem ochrony komentowanego przepisu jest sfera prywatności, która niewątpliwie obejmuje również informacje o przebywaniu danej osoby w takim czy innym miejscu (miejscowości, ulicy, obiekcie itp.). Tego rodzaju informacje mają, co do zasady, charakter poufny, o czym przesądza zazwyczaj, choćby w sposób dorozumiany, wola osoby przemieszczającej się. Prawo do dysponowania wiedzą o pobycie w określonym czasie i w określonym miejscu ma charakter podmiotowy i znajduje wyraźne oparcie w konstytucyjnie gwarantowanym prawie do ochrony życia prywatnego i rodzinnego (art. 47 Konstytucji RP). Takiemu podejściu nie tylko nie sprzeciwiają się żadne racje społeczne czy moralne, ale wręcz przeciwnie – silnie je wspierają.

Zastrzec niemniej trzeba, że informacje na temat aktualnego miejsca pobytu danej osoby zbierane „przy okazji” niekoniecznie rodzić będą odpowiedzialność karną. Jeśli przykładowo urządzenie GPS zainstalowane zostało w samochodzie wchodzącym w skład wspólności majątkowej w celu ochrony mienia przed kradzieżą, o realizacji znamion czynu z art. 267 § 3 k.k. nie powinno być mowy. Każda sprawa wymaga przy tym odrębnej oceny.

Adwokat Kraków – Prawo Karne

Czy nagrywanie rozmów jest karalne? Jeśli jest to nasza własna rozmowa – zasadniczo nie, jeśli jest to rozmowa osób trzecich – co do zasady tak. Karalne jest również instalowanie innych urządzeń do zbierania informacji, w tym urządzeń GPS. W zależności przy tym od celu, w którym sprawca działa, różnie może wyglądać linia obrony. Jak pokazuje praktyka, w przypadku zainicjowania postępowania karnego o czyn z art. 267 § 3 k.k., warunkowe umorzenie postępowania karnego jest jednym z alternatywnych sposobów zakończenia sprawy.

Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.

dr Aleksandra Rychlewska-Hotel, adwokat

dr Aleksandra Rychlewska-Hotel, adwokat

Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie karnym. Ukończyłam studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie uzyskałam również stopień doktora nauk prawnych z dziedziny prawa karnego. Jestem członkiem Izby Adwokackiej w Krakowie. Więcej o mnie...

Bezpieczeństwo prawnokarne
Jak mogę Państwu pomóc?
Zakres pomocy prawnej różnić się będzie w zależności od Państwa roli w postępowaniu karnym: osoba oskarżona bądź pokrzywdzona. Odrębna oferta kierowana jest także do jednostek organizacyjnych, gdzie pomoc prawna ma zasadniczo charakter pozaprocesowy.
sprawy karne - osoba pokrzywdzona

Pokrzywdzony

sprawy karne - jednostka organizacyjna

Jednostka organizacyjna

Kontakt