Dobrowolne poddanie się karze daje możliwość szybkiego zakończenia postępowania karnego. Zakończeniem tym będzie rzecz jasna wyrok skazujący. W zakresie, w jakim z dobrowolnym poddaniem się karze idzie najczęściej w parze łagodniejszy wymiar kary, częstokroć jest to jednak najbardziej optymalna opcja dla podejrzanego (oskarżonego). Z tego też powodu często można się z tym spotkać w praktyce. Niniejszym wpis ma na celu wyjaśnienie pewnych podstawowych kwestii związanych z dobrowolnym poddaniem się karze (w skrócie często DPK).
Spis treści
Czym jest dobrowolne poddanie się karze?
W praktyce pod pojęciem dobrowolnego poddania się karze kryć się może kilka instytucji. Na gruncie powszechnego prawa karnego chodzić tu będzie w pierwszej kolejności o wydanie wyroku skazującego bez rozprawy w myśl art. 335 k.p.k. Kara lub inne środki przewidziane za zarzucany występek uzgadniana jest prokuratorem, który wnioskuje o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionej sankcji.
Możliwość dobrowolnego poddania się karze istnieje również na dalszym etapie postępowania. Wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku tudzież środka kompensacyjnego, może jeszcze złożyć już po rozpoczęciu rozprawy, jednak przed rozpoczęciem postępowania dowodowego. W tym przypadku inicjatywa należy do oskarżonego.
Odrębnej uwagi wymaga dobrowolne poddanie się karze w przypadku przestępstw skarbowych. Regulacja karnoskarbowe przewiduje odrębny środek karny w postaci dobrowolnego poddania się odpowiedzialności. Instytucja ta nie ma jednak zastosowania do przestępstw skarbowych zagrożonych karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności. Nie zależnie od tego, w sprawach karnoskarbowych prokurator ma możliwość dołączenia do aktu oskarżenia wniosku o wydanie wyroku skazującego bez rozprawy na ogólnych zasadach.
Jak dobrowolnie poddać się karze?
Kwestię dobrowolnego poddania się karze najlepiej uzgodnić już w postępowaniu przygotowawczym. Zaoszczędzi to podejrzanemu nerwów związanych z toczącym się postępowaniem karnym, a organom ścigania dodatkowej pracy. W tym też zakresie pozycja podejrzanego w negocjacjach dotyczących wymiaru kary jest na pewno lepsza. Chęć dobrowolnego poddania się karze podejrzany zgłosić może samodzielnie prokuratorowi, przy czym zalecam wcześniejszą konsultację z adwokatem od sprawy karnych. Udział doświadczonego obrońcy pozwoli ocenić, czy proponowana przez prokuratora kara tudzież inne środki reakcji prawnokarnej rzeczywiście są adekwatne. Czasami prokurator wymaga w tym zakresie złożenia odrębnego wniosku z własną propozycją kary podejrzanego.
W praktyce podjęcia decyzji o dobrowolnym poddaniu się karze może nie być łatwe. Podejrzany musi się pogodzić z faktem skazania, co zwłaszcza w przypadku niejednoznacznego materiału dowodowego nastręczać może wątpliwości. Czy dowodzić swojej niewinności, czy zaoszczędzić czas, często także pieniądze, i dobrowolnie poddać się karze? Powiem tak: wszystko zależy od okoliczności sprawy i dowodów obciążających. Zawsze warto się poradzić adwokata, którzy przeanalizuje akta sprawy i wyjaśni sytuację procesową. Jeśli podjęcie decyzji na etapie postępowania przygotowawczego nie jest jeszcze możliwe, ewentualny wniosek o wydanie wyroku skazującego złożyć będzie można jeszcze przed sądem. Oskarżony ma na to czas do momentu zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej. Jeśli akt oskarżenia skierowany jest tylko przeciwko niemu – to zakończenia własnego przesłuchania.
Czy dobrowolne poddanie się karze wymaga przyznania do winy?
Kwestia przyznania się do winy budzić może wątpliwości. Jedną z zasadniczych przesłanek dobrowolnego poddania się karze jest to, aby okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budziły wątpliwości. Skoro podejrzany (oskarżony) nie przyznaje się winy, to czy aby na pewno nie budzi ona wątpliwości?
W praktyce organy wymiaru sprawiedliwości nie wymagają formalnego przyznania się do winy, a kwestię winy oceniają na podstawie całokształtu okoliczności sprawy. Jeśli jednak podejrzany na etapie postępowania przygotowawczego przyzna się, prokurator może ograniczyć czynności procesowe i skierować do sądu wniosek o wydanie wyroku skazującego nawet bez aktu oskarżenia.
Czy pokrzywdzony musi wyrazić zgodę na DPK?
Czy dobrowolne poddanie się karze zależy od zgody pokrzywdzonego? Obecnie ustawa procesowa nie wymaga jego formalnej zgody. Warunkiem uwzględnienia wniosku o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie uzgodnionej kary (innych środków reakcji prawnokarnej) jest jednak brak sprzeciwu pokrzywdzonego.
Aby pokrzywdzony miał realną możliwość wyrażenia sprzeciwu, zawiadamia się go o terminie posiedzenia w przedmiocie posiedzenia w przedmiocie wniosku. W przypadku wniosku składanego dopiero na rozprawie, warunkiem jest to, aby pokrzywdzony został należycie powiadomiony o terminie rozprawy, jak również pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego wniosku.
Warto odnotować, iż wymóg braku sprzeciwu pokrzywdzonego nie znajduje zastosowania na gruncie prawa karnego skarbowego. Tutaj pokrzywdzonym jest wszak sam fiskus.
Dobrowolne poddanie się kary a Krajowy Rejestr Karny
Czy skazanie w ramach dobrowolnego poddania się karze podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego? Co do zasady tak. W tym zakresie nie ma ulgi na skazanego. Wyjątkiem jest tylko wskazywana wcześniej instytucja prawa karnego skarbowego w postaci dobrowolnego poddania się odpowiedzialności. Jak wprost wynika z art. 18 § 2 k.k.s., prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego. W tym przypadku mamy niemniej do czynienia ze specyficznym środkiem karnym.
Czy dobrowolne poddanie się karze jest odpłatne?
Podkreślić należy, że wniosek o wydanie wyroku skazującego w każdym przypadku jest bezpłatny. Decyzja o dobrowolnym poddaniu się karze nie będzie pociągać za sobą dodatkowych kosztów, wręcz odmiennie. W ramach negocjacji z organami ściągania można odrębnie uzgodnić kwestię kosztów procesu.
Powyższe uwagi są również aktualne na gruncie prawa karnego skarbowego. Zastrzec niemniej muszę, iż środek karny dobrowolnego poddania się odpowiedzialności wymaga uiszczenia w całości kwoty wymagalnej należności publicznoprawnej, jeśli w związku z popełnionym czynem nastąpiło doszło do jej uszczuplenia. Podobny wymóg obowiązuje w przypadku samego wniosku o wydanie wyroku skazującego.
Czy można się odwołać dobrowolne poddanie się karze?
Wniosek o wydanie wyroku skazującego można w zasadzie cofnąć do czasu wyrokowania. Pamiętać jednocześnie trzeba, że w apelacji od wyroku skazującego wydanego w ramach dobrowolnego poddania się karze nie można podnosić zarzutów błędu w ustalaniach faktycznych oraz rażącej niewspółmierności karny, jeżeli wyrok odpowiadania zawartemu porozumieniu.
Odrębnie uregulowana jest kwestia cofnięcia wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w przypadku przestępstw skarbowych. Otóż wniosek ten nie może być cofnięty przed upływem 1 miesiąca od jego złożenia, jak również po przekazaniu wniosku do sądu.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
