Odpowiedzialność karna za fałszywe oświadczenie była już sygnalizowana na łamach niniejszego bloga. Wnioski o wsparcie pomocowe w ramach Tarczy Antykryzysowej nie wymagają co do zasady załączników, a jedynie oświadczenia wnioskodawcy o wysokości przychodów. Oświadczenie to składane jest przy tym pod rygorem odpowiedzialności karnej – co wprost jest podkreślone. W niniejszym wpisie chciałabym bliżej omówić istotę przestępstwa złożenia fałszywego oświadczenia z art. 233 § 6 k.k.
Spis treści
Odpowiedzialność karna za fałszywe oświadczenie
Wskazać należy tytułem wstępu, iż odpowiedzialność karna za fałszywe oświadczenie jest powiązana z przestępstwem składania fałszywych zeznań w postępowaniu sądowym. Zgodnie z wolą ustawodawcy, regulacja ta znajdować ma odpowiednie zastosowanie do składania fałszywych oświadczeń.
Przepis art. 233 § 6 k.k. stanowi, że regulację dotyczącą odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań (art. 233 § 1–3 oraz 5 k.k.) stosuje się odpowiednio do osoby, która składa fałszywe oświadczenie, jeżeli przepis ustawy przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej. Odnotować od razu trzeba, że nie każde fałszywe oświadczenie wiązać się będzie z sankcją karną. Sankcja ta grozi tylko w tych przypadkach, gdzie wprost jest przewidziany rygor odpowiedzialności karnej. W zakresie, w jakim przepisy Tarczy Antykryzysowej przewidują taki rygor, odpowiedzialność karna za fałszywe oświadczenie nie powinna budzić wątpliwości. W kontekście tym odsyłam do wpisów: Tarcza Antykryzysowa – manipulowanie przychodem celem uzyskania wsparcia oraz Tarcza Antykryzysowa – manipulowanie wysokością obrotów celem uzyskania wsparcia.
Zgodnie z poglądami doktryny, pojęcie „oświadczenia” należy tutaj rozumieć materialnie. W rachubę wchodzą wszelkie informacje udzielane podmiotowi upoważnionemu do odebrania oświadczenia, niezależnie od tego, jaką nazwą posłużył się w danym przypadku ustawodawca (deklaracja, informacja, etc.). Oświadczenie będzie miało najczęściej charakter pisemny. Fałszywe oświadczenie złożone ustnie i wciągnięte następnie do protokołu również należy jednak uznać za relewantne z punktu widzenia art. 233 § 6 k.k.
Przestępstwo składania fałszywych oświadczeń
Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących składania fałszywych zeznań oznacza, że czyn ten zagrożony jest zasadniczo karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Wymiar kary jest niższy, jeżeli fałszywe oświadczenie byłoby złożone w obawie przed odpowiedzialnością karną grożącą sprawcy lub najbliższym mu osobom. Za osobę najbliższą uznaje się tutaj małżonka, wstępnego, zstępnego, rodzeństwo, powinowatych w tej samej linii lub stopniu, przysposobionego wraz z małżonkiem, jak również osobę pozostającą ze sprawcą we wspólnym pożyciu.
Odpowiedzialność karna za fałszywe oświadczenie warunkowana jest jednocześnie wcześniejszym tym, aby osoba składająca oświadczenie została uprzedzenia o grożącej odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Ten specyficzny warunek gwarantować ma z jednej strony pełną świadomość konsekwencji prawnokarnych po stronie sprawcy, z drugiej natomiast strony motywować do wyjawienia prawdy. W przypadku oświadczeń składanych na piśmie, pouczenie takie znajduje się zazwyczaj we wzorach formularzy przeznaczonych do odebrania oświadczenia. W przypadku braku stosownego pouczenia, odpowiedzialność karna za fałszywe oświadczenie jest wykluczona.
Dodać w tym miejscu należy, że przestępstwo z art. 233 § 6 k.k. ma charakter formalny, bezskutkowy. To, czy fałszywe oświadczenie będzie miało w danej sytuacji wpływ na decyzję organu publicznego, pozostaje bez znaczenia z punktu widzenia możliwości pociągnięcia sprawy do odpowiedzialności karnej.
Co grozi za fałszywe oświadczenie?
Zgodnie z wcześniejszymi uwagami, za złożenie fałszywego oświadczenia, odbieranego pod rygorem odpowiedzialności karnej, grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jeśli fałszywe oświadczenie zostało złożone z obawy przed odpowiedzialnością karną, sprawcy można wymierzyć karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Okoliczność ta zmniejsza rzecz jasna karygodność zachowania.
Do przestępstwa składania fałszywych oświadczeń zastosowanie znajdzie zarazem szczególna podstawa do nadzwyczajnego złagodzenia kary bądź odstąpienia od jej wymierzenia z art. 233 § 5 k.k. Sąd będzie miał zatem taką możliwość w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy fałszywe oświadczenie nie wywarło wpływu na rozstrzygnięcie danej sprawy (który to przypadek w dalszym ciągu realizuje znamiona przestępstwa). Po drugie, gdy sprawca dobrowolnie sprostuje nieprawdziwe informacje. Dobrowolność oznacza tutaj samodzielnie podjętą decyzję, wynikającą z wewnętrznych przemyśleń, niezależną od okoliczności zewnętrznych. Sam motyw działania sprawcy jest już zasadniczo irrelewantny.
Pomoc adwokata w sprawie karnej
Pamiętać należy, że nie każde fałszywe oświadczenie pociąga za sobą odpowiedzialność karną. Rygor odpowiedzialności karnej musi wynikać z samej ustawy, a osoba, od której odbiera się takie „kwalifikowane” oświadczenie, musi zostać dodatkowo pouczona o konsekwencjach prawnokarnych. Są to podstawowe okoliczności, które mogą działać na korzyść osoby oskarżonej. O czym także warto wspomnieć, odpowiedzialność karna za fałszywe oświadczenie warunkowana jest umyślnością sprawcy. Nieświadoma pomyłka przy składaniu oświadczenia na formularzu nie będzie działaniem karalnym. W każdym przypadku warto skonsultować się z adwokatem, który oceni podstawy oskarżenia.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
