Obligacje są popularną formą pozyskiwania kapitału na działalność przedsiębiorstwa. Z drugiej strony są one atrakcyjną formą inwestowania środków pieniężnych, gdyż co do zasady emitenci oferują znacznie wyższe oprocentowanie niż dostępne na lokatach bankowych. W przypadkach niewykupienia obligacji w terminie bardzo często po stronie obligatariuszy pojawia się jednak niepokój oraz pytanie, czy nie padli ofiarą oszustwa…
Jako adwokat zetknęłam się z problemem obligacji zarówno w kontekście odpowiedzialności karnej emitenta i osób przygotowujących emisję, jak również pośredników, którzy oferowali obligacje potencjalnym inwestorom. Sprawy tego typu wcale nie są oczywiste. Choć osoby, które straciły zainwestowane środki pieniężna, czują się oszukane, powody, dla których nie doszło do wykupienia obligacji, nie zawsze wiążą się z realizacją znamion czynu zabronionego pod groźbą kary. Każdą sprawę należy oceniać indywidualnie, a im szybciej poweźmie się kroki w celu wyjaśnienia okoliczności sprawy, tym większa szansa na zaspokojenie roszczeń.
Moje doświadczenie obejmuje w szczególności następujące zagadnienia:
- odpowiedzialność karna związana z oszustwem przy emisji obligacji
- odpowiedzialność karna związana z naruszeniem przepisów dotyczących emisji obligacji
- odpowiedzialność karna związana z naruszeniem celu emisji
- odpowiedzialność karna pośredników odpowiedzialnych za sprzedaż obligacji
W praktyce często zdarza się, że przestępstwa związane z obligacjami nie wyczerpują jedynie znamion zawartych w przepisach ustawy o obligacjach. Nierzadko zachowanie sprawców będzie kwalifikowane także w oparciu o przepisy kodeksu karnego. W grę najczęściej będzie wchodziło oszustwo (art. 286 k.k. lub art. 311 k.k.) oraz pranie brudnych pieniędzy (art. 299 k.k.). W kontekście tym zainteresować Państwa może odrębny wpis: Odpowiedzialność karna emitenta obligacji.
Jako adwokat praktykujący w dziedzinie prawa karnego oferuję Państwu:
- specjalistyczne doradztwo prawne;
- reprezentację na każdym etapie postępowania przygotowawczego lub sądowego.
- przygotowanie pism procesowych w tym zażaleń, apelacji oraz kasacji;
- przygotowywanie zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa;
- przygotowywanie opinii prawnych związanych z ryzykami prawnokarnymi planowanych przedsięwzięć.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie.
Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
Warto wiedzieć:
Katalog praw podejrzanego i oskarżonego jest szeroki, jednakże kilka z nich ma szczególne znaczenie. Najbardziej podstawowym jest prawo do składania wyjaśnień – ustnie lub pisemnie. Podejrzany i oskarżony mogą jednak nie korzystać z tej możliwości i odmówić składania wyjaśnień bądź odpowiedzi na poszczególne pytania bez podania jakiejkolwiek przyczyny. Mogą oni także skorzystać z pomocy obrońcy, który ma prawo być obecny przy wszystkich czynnościach. Oczywiście, najważniejszą z nich będzie przesłuchanie. Bardzo ważnym uprawnień jest również możliwość złożenia wniosku o zaznajomienie się z aktami postępowania na zakończenie dochodzenia lub śledztwa. Czynność ta ma ten walor, że pozwala zapoznać się z całością zebranego w sprawie materiału dowodowego i w odpowiedni sposób przygotować się do dalszego etapu postępowania, w tym rozważyć wniosek o dobrowolne poddanie się karze.
Sprawy związane z obligacjami najczęściej są powiązane ze skomplikowanymi stanami faktycznymi, w których zachowanie sprawców kwalifikowane jest także z innych przepisów prawa karnego. W kontekście tym mówić się zazwyczaj o tzw. piramidzie finansowej. Kwoty będące przedmiotem emisji obligacji są zazwyczaj niemałe, nierzadko podawane w milionach złotych. Równie sporo bywa także liczba osób pokrzywdzonych przestępstwem. Biorąc pod uwagę znaczny stopień szkodliwości popełnianych czynów i konsekwentnie wysokie zagrożenie karą, prokurator bardzo często występuje z wnioskiem o tymczasowe aresztowanie osób podejrzanych o popełnienie danego przestępstwa. Sądy przychylają się zazwyczaj do wniosków prokuratorskich, a więc walka o wolność Klienta nie należy do łatwych. W praktyce ważne jest z pewnością to, aby możliwie szybko po zatrzymaniu skontaktować się z adwokatem, który będzie mógł podjąć odpowiednie działania. Jeśli natomiast dana osoba dopiero podejrzewa, że może zostać zatrzymana, warto zawczasu umówić się na spotkanie, aby omówić sprawę i przygotować się na przyszłe postępowanie.
Czy brak wykupu obligacji w terminie zawsze jest przestępstwem? Nie. Niewykupienie obligacji samo w sobie przestępstwem nie jest. W istotę działalności gospodarczej na wolnym rynku wpisane jest bowiem to, że dane przedsięwzięcie może zakończyć się dwojako: sukcesem albo klęską. Z przestępstwem możemy mieć natomiast do czynienia wtedy, gdy już w momencie emisji obligacji emitent nie miał zamiaru zwrócić środków wpłaconych z tytułu obligacji lub też wprowadził obligatariuszy w błąd co do swojej sytuacji majątkowej. W takim przypadku można będzie mówić o oszustwie. Podkreślić przy tym należy, że odpowiedzialności tej mogą podlegać nie tylko osoby działające w imieniu emitenta, np. prezes zarządu, ale także osoby, które bezpośrednio sprzedawały obligacji (najczęściej różnego rodzaju pośrednicy) i które miały świadomość wprowadzania klientów w błąd.
Zdarza się, że emitent po emisji obligacji ogłasza upadłość lub też otwarte zostaje jedno z postępowań restrukturyzacyjnych (postępowanie o zatwierdzenie układu, przyśpieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe lub postępowanie sanacyjne). Złożenie wniosku o otwarcie takiego postępowania samo w sobie przestępstwem nie jest. Problem pojawia się wówczas, gdy obligatariusze zapewniani są o świetnej kondycji gospodarczej, a w niedługim czasie po emisji obligacji następuje otwarcie jednego z wyżej wskazanych postepowań i tona dodatkowe na wniosek emitenta. Może to świadczyć o ewentualnym oszustwie przy procesie emisji obligacji. W każdym jednak wypadku należy zbadać, czy na otwarcie któregoś z postępowań nie miały wpływu inne czynniki, nie znane w chwili emisji.
Z emisją obligacji nierozerwalnie wiążą się odsetki i obowiązek ich zapłaty przez emitenta. Najczęściej płatność odsetek następuje w określonych okresach, zwykle co kwartał. Skoro bowiem emitent korzysta z powierzonego mu kapitału, obligatariuszom wypłacane jest stosowne wynagrodzenie z tego tytułu. W sytuacji, w której emitent opóźniałby się z płatnością którejkolwiek należności, obligatariusz ma tymczasem prawo żądać natychmiastowego wykupu jego obligacji. Uzyskuje on to uprawnienie jeżeli opóźnienie trwa co najmniej 3 dni. Składając stosowne oświadczenie, obligatariusz może zatem zażądać, aby emitent zwrócił mu jego pieniądze jeszcze zanim nadejdzie termin wykupu obligacji.
Odzyskiwanie środków z obligacji o ile mogłoby wydawać się prostą sprawą, w praktyce może być bardzo skomplikowane. Nierzadko zdarza się, że rachunki bankowe emitenta są puste i konieczne jest skorzystanie z zabezpieczeń, jeżeli zostały ustanowione. Tutaj pojawia się jednak pytanie o rzeczywistą wartość ekonomiczną ustanowionych zabezpieczeń. W praktyce może się niestety okazać, że na określonym składniku majątkowym już wcześniej zostały ustanowione hipoteki lub zastawy, co oznacza, że realna szansa na odzyskanie środków jest niewielka.
Niejako alternatywą do dochodzenia roszczeń w postępowaniu cywilnym jest złożenie wniosku o naprawienie szkody w postępowaniu karnym. Zaletą tego rozwiązania jest brak opłat związanych z dochodzeniem odszkodowania. Wniosek taki musi być jedynie złożony w odpowiednim terminie i w odpowiedniej formie. Należy jednak pamiętać, że jeżeli sąd karny nie dopatrzy się znamion przestępstwa w ocenianym zachowaniu emitenta lub pośredników, wówczas obowiązek naprawienia szkody nie zostanie orzeczony, a obligatariusze tak czy inaczej będą musieli szukać ochrony prawnej na drodze postępowania cywilnego.