O tym, że tzw. słup może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej, przekonała się niejedna osoba, która wyraziła zgodę na objęcie funkcji prezesa spółki. Niezależnie od kwestii pustych faktur czy prania brudnych pieniędzy, w praktyce pojawia się także odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej i zarzut z art. 258 k.k.
Spis treści
Za osobą, która proponuje objęcie funkcji prezesa spółki, stoi zwykle więcej ludzi, tworzących mniej lub bardziej zorganizowaną grupę. Informację, że grupa taka ma charakter przestępczy i co więcej – że my także zostaliśmy wrzuceni do jednego worka, dostaje się najczęściej w momencie zatrzymania i doprowadzenia do prokuratora w celu przedstawienia zarzutów. W zależności od tego, do czego była wykorzystywana spółka, zarzuty różnie mogą wyglądać. W praktyce najczęściej mamy tutaj do czynienia z karuzelami podatkowymi i praniem brudnych pieniędzy. Obok odpowiedzialności za konkretne czyny, przykładowo art. 76 k.k.s., art. 62 § 2 k.k.s. czy art. 299 k.k.s., pojawia się zazwyczaj zarzut z art. 258 k.k. – za branie udziału w zorganizowanej grupie przestępczej.
Udział w zorganizowanej grupie przestępczej (art. 258 k.k.)
Zgodnie z art. 258 k.k.:
§ 1. Kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Jeżeli grupa albo związek określone w § 1 mają charakter zbrojny albo mają na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Kto grupę albo związek określone w § 1 w tym mające charakter zbrojny zakłada lub taką grupą albo związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4. Kto grupę albo związek mające na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym zakłada lub taką grupą lub związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Mamy tutaj do czynienia ze swoistym przestępstwem, którego czynność sprawcza polega na samym braniu udziału w grupie przestępczej. Jest to przestępstwo tzw. abstrakcyjnego narażenia dobra prawnej na niebezpieczeństwo. W szczególności, członkowie grupy mogą nie popełnić żadnego czynu zabronionego, narażającego konkretnego dobra prawne na niebezpieczeństwo, a i tak będzie można im przypisać odpowiedzialność karną z art. 258 k.k. Poszczególne paragrafy różnicują odpowiedzialność karną od tego, jaki charakter ma grupa przestępcza i w celu popełnienia jakich przestępstw została założona, oraz od roli sprawcy w strukturach grupy (osoba, która zakłada lub kieruje grupą liczyć się musi z wyższą sankcją). Za czynny popełnione w ramach grupy poniosą oni tymczasem odrębną karę. Więcej w przedmiocie odpowiedzialności z art. 258 k.k. znajdą Państwo w odrębnym wpisie: Kara za udział w zorganizowanej grupie przestępczej.
Świadomość udziału w grupie przestępczej
Odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej wymaga analizy przede wszystkim z perspektywy świadomości udziału w grupie przestępczej. Wszystkie opisane w art. 258 k.k. czynu mają charakter umyślny, co oznacza, że sprawca musi mieć świadomość brania udziału w grupie przestępczej i co najmniej godzić się z takim stanem rzeczy.
W kontekście tym warto przytoczyć fragment uzasadnienia wyroku SA w Krakowie z dnia 26 listopada 2008 r., II AKa 168/08, gdzie stwierdza się:
Przestępstwo przynależności do zorganizowanej grupy przestępczej jest przestępstwem formalnym. Do wypełnienia jego znamion wystarczające jest samo stwierdzenie tej przynależności, nawet bez konieczności wykazania popełnienia w ramach tej grupy jakichkolwiek czynów zabronionych. Dla odpowiedzialności karnej nie robi różnicy, czy udział w grupie jest czynny czy bierny. Do przypisania przynależności do grupy wystarczające jest stwierdzenie, że sprawca przystąpił do grupy ze świadomością jej celu i form działania, gotowy poddać się panującej w grupie dyscyplinie i brać udział w prowadzonej działalności. Wystarczy pozostawać w strukturze grupy, nawet nie pełniąc funkcji i nie wykonując żadnych zadań, a tylko jakieś czynności pomocnicze. Strona podmiotowa tego przestępstwa obejmuje obie formy umyślności. Wystarczające jest, że sprawca ma świadomość istnienia grupy, akceptuje jej cele i co najmniej godzi się na ich przestępczą realizację. Nie musi znać szczegółów organizacji, osób ją tworzących, mechanizmów funkcjonowania.
Zatem, odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej nie jest automatyczna. Zwykle „słup” proszony jest o przysługę przez znajomego, który nie może objąć funkcji prezesa z uwagi na obowiązujący zakaz. Z propozycją tą wiąże się oczywiście zapewnienie, że działalność spółki będzie legalna, wszystkie dokumenty będą do wglądu, no i z funkcji prezesa zarządu przecież można złożyć rezygnacje. To, czy odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej, będzie do wybronienia, zależy tymczasem od okoliczności sprawy.
Jeśli brak jest faktycznych podstaw, aby twierdzić, że „słup” wyraził zgodę na funkcję prezesa, zdając sobie sprawę z tego, że staje się częścią większej grupy, a spółka, którą formalnie zarządza, będzie wykorzystywana do celów przestępczych, lub co najmniej godził się z taką ewentualnością, zarzut z art. 258 k.k. wydaje się chybiony…
Odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej – Adwokat Kraków
Odnotować w tym miejscu należy, że podobnie jak odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej kształtować się będzie odpowiedzialność za poszczególne czynu popełnione w ramach grupy. Zarówno przestępstwa skarbowe, jak i czyn prania brudnych pieniędzy wymagają co do zasady zamiaru popełnienia przestępstwa, co zakłada świadomość po stronie sprawcy. Każdy przypadek wymaga zatem odrębnej analizy pod kątem tego, czy zebrany w sprawie materiał dowodowy rzeczywiście daje podstawy, aby przypisać słupowi taki zamiar, chociażby w postaci zamiaru ewentualnego, czyli godzenia się na ewentualność popełnienia przestępstwa.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
