O tym, że tzw. słup może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej, przekonała się niejedna osoba, która wyraziła zgodę na objęcie funkcji prezesa spółki. Niezależnie od kwestii pustych faktur czy prania brudnych pieniędzy, w praktyce pojawia się także odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej i zarzut z art. 258 k.k.
Spis treści
Za osobą, która proponuje objęcie funkcji prezesa spółki, stoi zwykle więcej ludzi, tworzących mniej lub bardziej zorganizowaną grupę. Informację, że grupa taka ma charakter przestępczy i co więcej – że my także zostaliśmy wrzuceni do jednego worka, dostaje się najczęściej w momencie zatrzymania i doprowadzenia do prokuratora w celu przedstawienia zarzutów. W zależności od tego, do czego była wykorzystywana spółka, zarzuty różnie mogą wyglądać. W praktyce najczęściej mamy tutaj do czynienia z karuzelami podatkowymi i praniem brudnych pieniędzy. Obok odpowiedzialności za konkretne czyny, przykładowo art. 76 k.k.s., art. 62 § 2 k.k.s. czy art. 299 k.k.s., pojawia się zazwyczaj zarzut z art. 258 k.k. – za branie udziału w zorganizowanej grupie przestępczej.
Udział w zorganizowanej grupie przestępczej (art. 258 k.k.)
Z dniem 1 października 2023 r. odpowiedzialność za udział w zorganizowanej grupie przestępczej uległa znacznemu zaostrzeniu. Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 258 k.k.:
§ 1. Kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Jeżeli grupa albo związek określone w § 1 mają charakter zbrojny albo mają na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. Kto grupę albo związek określone w § 1, w tym mające charakter zbrojny, zakłada lub taką grupą albo związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.
§ 4. Kto grupę albo związek mające na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym zakłada lub taką grupą lub związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20.
Mamy tutaj do czynienia ze swoistym przestępstwem, którego czynność sprawcza polega na samym braniu udziału w grupie przestępczej. Jest to przestępstwo tzw. abstrakcyjnego narażenia dobra prawnej na niebezpieczeństwo. W szczególności, członkowie grupy mogą nie popełnić żadnego czynu zabronionego, narażającego konkretnego dobra prawne na niebezpieczeństwo, a i tak będzie można im przypisać odpowiedzialność karną z art. 258 k.k. Poszczególne paragrafy różnicują odpowiedzialność karną od tego, jaki charakter ma grupa przestępcza i w celu popełnienia jakich przestępstw została założona, oraz od roli sprawcy w strukturach grupy (osoba, która zakłada lub kieruje grupą liczyć się musi z wyższą sankcją). Za czynny popełnione w ramach grupy poniosą oni tymczasem odrębną karę. Więcej w przedmiocie odpowiedzialności z art. 258 k.k. znajdą Państwo w odrębnym wpisie: Kara za udział w zorganizowanej grupie przestępczej.
Świadomość udziału w grupie przestępczej
Odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej wymaga analizy przede wszystkim z perspektywy świadomości udziału w grupie przestępczej. Wszystkie opisane w art. 258 k.k. czynu mają charakter umyślny, co oznacza, że sprawca musi mieć świadomość brania udziału w grupie przestępczej i co najmniej godzić się z takim stanem rzeczy.
W kontekście tym warto przytoczyć fragment uzasadnienia wyroku SA w Krakowie z dnia 26 listopada 2008 r., II AKa 168/08, gdzie stwierdza się:
Przestępstwo przynależności do zorganizowanej grupy przestępczej jest przestępstwem formalnym. Do wypełnienia jego znamion wystarczające jest samo stwierdzenie tej przynależności, nawet bez konieczności wykazania popełnienia w ramach tej grupy jakichkolwiek czynów zabronionych. Dla odpowiedzialności karnej nie robi różnicy, czy udział w grupie jest czynny czy bierny. Do przypisania przynależności do grupy wystarczające jest stwierdzenie, że sprawca przystąpił do grupy ze świadomością jej celu i form działania, gotowy poddać się panującej w grupie dyscyplinie i brać udział w prowadzonej działalności. Wystarczy pozostawać w strukturze grupy, nawet nie pełniąc funkcji i nie wykonując żadnych zadań, a tylko jakieś czynności pomocnicze. Strona podmiotowa tego przestępstwa obejmuje obie formy umyślności. Wystarczające jest, że sprawca ma świadomość istnienia grupy, akceptuje jej cele i co najmniej godzi się na ich przestępczą realizację. Nie musi znać szczegółów organizacji, osób ją tworzących, mechanizmów funkcjonowania.
Zatem, odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej nie jest automatyczna. Zwykle „słup” proszony jest o przysługę przez znajomego, który nie może objąć funkcji prezesa z uwagi na obowiązujący zakaz. Z propozycją tą wiąże się oczywiście zapewnienie, że działalność spółki będzie legalna, wszystkie dokumenty będą do wglądu, no i z funkcji prezesa zarządu przecież można złożyć rezygnacje. To, czy odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej, będzie do wybronienia, zależy tymczasem od okoliczności sprawy.
Jeśli brak jest faktycznych podstaw, aby twierdzić, że „słup” wyraził zgodę na funkcję prezesa, zdając sobie sprawę z tego, że staje się częścią większej grupy, a spółka, którą formalnie zarządza, będzie wykorzystywana do celów przestępczych, lub co najmniej godził się z taką ewentualnością, zarzut z art. 258 k.k. wydaje się chybiony. Potwierdza to także Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, w wyroku z dnia 20 kwietnia 2023 r., II AKa 75/23. Mianowicie:
Dla przyjęcia, że określona osoba była członkiem zorganizowanej grupy przestępczej konieczne jest ustalenie, że ma ona świadomość występowania takiej struktury, swojego w niej udziału, aprobowanego co najmniej przez osoby decydujące o składzie, a od strony podmiotowej świadomość i chęć, lub godzenie się na swoją do niej przynależność.
Wszystko zależy rzecz jasna od okoliczności danej sprawy i dostępnych środków dowodowych.
Odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej – Adwokat Kraków
Odnotować w tym miejscu należy, że podobnie jak odpowiedzialność słupa za udział w grupie przestępczej kształtować się będzie odpowiedzialność za poszczególne czynu popełnione w ramach grupy. Zarówno przestępstwa skarbowe, jak i czyn prania brudnych pieniędzy wymagają co do zasady zamiaru popełnienia przestępstwa, co zakłada świadomość po stronie sprawcy. Każdy przypadek wymaga zatem odrębnej analizy pod kątem tego, czy zebrany w sprawie materiał dowodowy rzeczywiście daje podstawy, aby przypisać słupowi taki zamiar, chociażby w postaci zamiaru ewentualnego, czyli godzenia się na ewentualność popełnienia przestępstwa.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
