Pandemia koronawirusa sieje spustoszenie na całym świecie. Zagrożone jest nasze zdrowie i życie. Ofiarami choroby są także służba zdrowia i gospodarka. Negatywne skutki kwarantanny będą odczuwane jeszcze przez długi czas. Również nasz kraj boryka się ze problemem nadchodzącego kryzysu i recesji. Zmniejszenie liczby zamówień, opóźnienia w płatnościach, a w konsekwencji utrata płynności finansowej będą prowadzić do poważnych skutków również dla rynku pracy. Przedsiębiorcy prowadząc restrukturyzację mogą bowiem dążyć do zmniejszenia zatrudnienia jako sposobu na zmniejszenie kosztów stałych. Czy wypowiedzenie umowy o pracę w związku z koronawirusem może rodzić odpowiedzialność karną po stronie pracodawcy?
Spis treści
Wypowiedzenie umowy o pracę w związku z koronawirusem
Obowiązek pracodawcy wskazania pracownikowi przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę dotyczy jedynie umów zawartych na czas nieokreślony. Jasno należy powiedzieć, że samo pojawienie się epidemii koronawirusa nie stanowi uzasadnionego powodu rozwiązania umowy o pracę przez wypowiedzenie. Wypowiedzenie umowy o pracę w związku z koronawirusem nie jest zasadą. Dopiero jeżeli sytuacja epidemiologiczna wpłynie na sytuację gospodarczą przedsiębiorcy, można będzie mówić o tym, że pracodawca stanie się uprawniony do zwolnienia pracownika. Pogorszenie się sytuacji ekonomicznej musi być jednak konkretne (np. określony spadek obrotów) i prawdziwe.
Dopiero wówczas, gdy wystąpią łącznie te trzy przesłanki (przyczyna uzasadniona, konkretna i prawdziwa) będzie można mówić, że wypowiedzenie umowy o prace przez pracodawcę jest legalne.
Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę
Należy przy tym również pamiętać, że występująca sytuacja związana z koronawirusem w żaden sposób nie wpływa na zawieszenie stosowania przepisów dotyczących wypowiadania umów o pracę. W szczególności będzie tu chodziło stosowanie okresów wypowiedzenia. Wynoszą one odpowiednio: 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy; 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy; oraz 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata. Wypowiedzenie umowy o pracę w związku z koronawirusem nie odbywa się w trybie natychmiastowych. Oświadczenie pracodawcy musi wskazywać okres wypowiedzenia, który będzie miał zastosowanie w danym przypadku.
Dodatkowo oświadczenie powinno zawierać datę rozwiązania stosunku pracy oraz przyczynę, dlaczego do wypowiedzenia doszło. W końcu pracodawca musi pouczyć także pracownika o przysługujących mu uprawnieniach. Istotne jest w szczególności pouczenie o prawie do odwołania się do sądu pracy wraz z informacją o sądzie właściwym do wniesienia odwołania.
Nadużycie stanu epidemii koronawirusa do zwalniania pracowników
W praktyce mogą się niestety pojawić przypadki, w których pracodawcy będą nadużywać zaistniałej sytuacji. Koronawirus może być przyczyną zwolnienia pracowników, których pracodawcy chcieli się pozbyć z innych przyczyn, jednakże z uwagi na brak uzasadnionej przyczyny nie mogli tego zrobić. Zagrożenie związane z epidemią może się jawić jako złoty środek: „każdy bowiem wie, że koronawirus wywołuje kryzys gospodarczy i zwolnienia są nieuniknione”. Otóż, niekoniecznie.
Trudno wyobrazić sobie, że sprzedawcy masek chirurgicznych, rękawiczek, materiałów ochronnych czy dezynfekujących cierpią aktualnie na brak obrotów. Wręcz przeciwnie. Dla niektórych przedsiębiorców aktualna sytuacja pozwala na generowanie wysokich zysków. Ci z pewnością nie mogą powoływać się na koronawirusa jako na przyczynę rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem. Co natomiast z innymi? Takimi pracodawcami, których kryzys rzeczywiście dotknął? Wszystko tak naprawdę będzie zależało od okoliczności stanu faktycznego. Jeżeli rzeczywiście pandemia koronawirusa oddziałuje na konkretne przedsiębiorstwo w ten sposób, że np. odnotowuje ono spadek obrotów, wypowiedzenie będzie oczywiście zasadne.
Reasumując, aktualnie występująca sytuacja nie może być wykorzystywana przez pracodawców jako fikcyjny powód dokonywania zwolnień. Jeżeli do tego dojdzie, pracodawca musi się liczyć ze skutecznym odwołaniem przez pracownika, a nawet z odpowiedzialnością karną. Wypowiedzenie umowy o pracę w związku z koronawirusem nie zawsze będzie bowiem uzasadnione.
Odpowiedzialność pracodawcy za naruszenie przepisów prawa pracy przy wypowiedzeniu (art. 281 pkt 3 k.p.)
Zgodnie z art. 281 pkt 3 k.p. kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu, wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia, naruszając w sposób rażący przepisy prawa pracy, podlega karze grzywny od 1.000,00 zł do 30.000,00 zł. Jest to podstawa odpowiedzialności karnej za wykroczenie.
Sformułowanie przepisu oznacza, że nie każde naruszenie przepisów prawa pracy będzie się kwalifikowało do ukarania. Karalne jest naruszenie o charakterze rażącym. Wyrażenie to należy do pojęć nieostrych i ocennych. W doktrynie charakteryzuje się takie naruszenie jako jaskrawe, oczywiste na pierwszy rzut oka. Jako przykład podaje się tu sytuację wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony pracownicy w okresie ciąży. Jak jednak odnieść ten przepis do aktualnej sytuacji związanej z koronawirusem? Wydaje się, że mógłby on znaleźć zastosowanie wówczas, gdy np. likwidacja stanowiska była oczywiście fikcyjna, a epidemia w żaden sposób nie wpłynęła na sytuację gospodarczą pracodawcy. Innymi słowy, oczywistym jest, że koronawirus stanowi jedynie pretekst do tego, aby zwolnić pracownika.
Za rażące naruszenie przepisów prawa pracy przy wypowiedzeniu grozi grzywna
Jak zostało wskazane powyżej, grzywna za rażące naruszenie prawa pracy przy wypowiedzeniu wynosi od 1.000,00 zł do 30.000,00 zł. Wymierza ją inspektor Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) w drodze postępowania mandatowego lub sąd. Maksymalna wysokość grzywny nałożonej przez inspektora wynosi przy tym 2.000,00 zł. Kwota ta może wzrosnąć do 5.000,00 zł, jeżeli osoba ukarana co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracownika określone w kodeksie pracy popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie.
Przyjęty mandat z chwilą pokwitowania jego odbioru staje się prawomocny, co oznacza, że nie ma możliwości już odwołania się od niego. W przypadku orzeczenia grzywny przez sąd w postępowaniu procesowym, ukarany może wnieść apelację. Ponieważ sprawy o wykroczenia rozpoznawane są przez sądy rejonowe, sądem właściwym do wniesienia apelacji będzie sąd okręgowy (oczywiście za pośrednictwem sądu tejonowego). Wniesienia apelacji będzie zasadne wówczas, gdy pracodawca nie zgadza się co do zasady z zarzucanym mu czynem, jak również wtedy, gdy kwestionuje wysokość nałożonej grzywny.
Pomoc adwokata do spraw karnych
Przepisów prawa pracy oczywiście należy przestrzegać. Wypowiedzenie umowy o pracę w związku z koronawirusem musi być przemyślane. Bywają jednak sytuacje, w których określony stan faktyczny nie do końca jest jasny dla pracodawcy. Naruszenie przepisów prawa pracy nie zawsze będzie wówczas pociągało za sobą odpowiedzialność karną. Pamiętać trzeba, że nie ma obowiązku przyjmować mandatu od inspektora pracy, a sprawą może zająć się sąd.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
