Dzwonek do drzwi w domu lub w biurze, legitymacja CBA i postanowienie o żądaniu wydania rzeczy – faktur z kontrahentem. Czy brzmi to znajomo? Jeżeli tak, to poniższy tekst jest właśnie dla Państwa. Najpewniej bowiem na horyzoncie zaczyna majaczyć widmo postępowania karnego i odpowiedzialność karna za puste faktury.
Spis treści
Kupowanie pustych faktur
Schemat działania tzw. hurtowni faktur jest zazwyczaj bardzo podobny. Przy okazji spotkania biznesowego w zupełnie innej sprawie, „nagle” okazuje się, że ktoś może pomóc. Dziwnym zbiegiem okoliczności prowadzi działalność w tej samej branży i może wystawić fakturę na podwykonawstwo usługi, która w rzeczywistości jest wykonywana przez nabywcą. Korzyścią jest oczywiście obniżony podatek. Cena za taką przysługę wynosi zazwyczaj kilka procent wartości faktury, oczywiście odpowiednio mniej niż korzyść z obniżenia podatku – tak, aby transakcja była opłacalna. Oferujący nabycie pustych faktur często też uwiarygadniają się w ten sposób, że nie chodzi im o tę „drobną odpłatność”, a chcą sobie polepszyć jedynie sprawozdanie finansowe, aby mieć większą zdolność kredytową w banku.
Po czasie okazuje się natomiast, że podmiot wystawiający faktury nie prowadzi żadnej działalności, a nawet nie ma żadnych zasobów do tego, aby ją podjąć. Chodzi tu o brak sprzętu, pracowników itp. Próba udowodnienia, że usługi opisane na fakturze rzeczywiście były wykonywane jest w praktyce niemożliwa… Kupowanie pustych faktur okazuje się bardzo szybko, oględnie mówiąc, niezbyt szczęśliwą transakcją. W tym też zakresie pojawia się odpowiedzialność karna za puste faktury.
Nieświadomy zakup pustych faktur
Zdarza się jednak i tak, że puste faktury są nabywane nieświadomie i odpowiedzialność karna za puste faktury nie powinna wchodzić w rachubę. Najczęściej ma to miejsce przy zakupie towaru, gdy okazuje się po czasie, że faktura była wystawiana przez podmiot, który żadnej działalności nie prowadził. Przykładem może być tu Wólka Kosowska. Słyszałam o sytuacjach, gdy sprzedawca po zakupie towaru przynosił z zaplecza fakturę wystawioną przez jakąś spółkę. Nieświadomy nabywca nie miał jednak jak zweryfikować, czy rzeczywiście ta spółka była sprzedawcą.
W sytuacji gdyby się okazało, że otrzymana faktura jest pusta, oczywiście będzie można powołać się na brak świadomości, który przesądza o niewinności. Nietrudno sobie jednak wyobrazić, że po analizie plików JPK cień podejrzenia może być rzucony na niewinnego przedsiębiorcę, który zapłacił za towar. Pomijam tu oczywiście sytuacje, gdy ktoś umyślnie kupował samą fakturę zakupową, a do żadnej transakcji sprzedaży w rzeczywistości nie dochodziło.
Co istotne, o ile w teorii po stronie oskarżonego jest domniemanie niewinności, to jednak w praktyce to on będzie musiał uwiarygodnić okoliczności przesądzające o braku owej świadomości.
Odpowiedzialność karna za puste faktury
Na gruncie kodeksu karnego odpowiedzialność karna za puste faktury jest obecnie bardzo rozbudowana. Zgodnie przede wszystkim art. 271a k.k.:
„§ 1. Kto wystawia fakturę lub faktury, zawierające kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna, poświadczając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury lub faktur używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
Wskazany przepis penalizuje wprowadzenie do dokumentacji księgowej pustych faktur. Aby mogło dojść do popełnienia tego przestępstwa, kwota należności wskazana na fakturze musi przekraczać 200.000 zł (mienie znacznej wartości).
Mieniem wielkiej wartości jest natomiast mienie którego wartość przekracza 1.000.000 złotych. Oznacza to, ze typ kwalifikowany z § 2 będzie wchodził w rachubę jeżeli łączna wartość faktur będzie wynosić powyżej 5.000.000 zł (pięć milionów złotych). Liczy się przy tym wyłącznie kwota należności wskazana na fakturze. Faktyczna wartość towarów lub usług nie ma znaczenia.
Jeśli wartość faktur nie przekracza wskazanych kwot, odpowiedzialność karna za puste faktury regulowana będzie ogólnymi przepisami dotyczącymi fałszerstwa. Zgodnie tymczasem z art. 271 k.k.,
„§ 1. Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.”
Jak wynika natomiast z art. 273 k.k. Kto używa dokumentu określonego w art. 271 lub 272, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Zagrożenie karne jest tu zatem znacznie niższe.
Z drugiej strony, w myśl art. 277a k.k.:
§ 1. Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 270a § 1 albo art. 271a § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.
§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.
Dodatkowo, jak stanowi art. 277b k.k., W razie skazania za przestępstwo określone w art. 270a § 1 lub 2, art. 271a § 1 lub 2 albo art. 277a § 1, grzywnę orzeczoną obok kary pozbawienia wolności można wymierzyć w wysokości do 3000 stawek dziennych.
Czynny żal za puste faktury
W miejscu tym zwrócić należy uwagę na tzw. czynny żal dotyczący pustych faktur, gdzie odpowiedzialność karna za puste faktury może ulec znacznemu złagodzeniu. W określonych mianowicie przypadkach, z uwag na zachowanie sprawy po popełnianiu przestępstwa, jego sytuacja prawna znacznie się polepszy. Jak wynika bowiem z art. 277c k.k.
§ 1. Sąd na wniosek prokuratora stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 270a § 1 lub 2 lub art. 271a § 1 lub 2, który zawiadomił o nim organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, a także wskazał czyny pozostające w związku z popełnionym przez niego przestępstwem i ich sprawców, zanim organ ten o nich się dowiedział.
§ 2. Sąd na wniosek prokuratora może odstąpić od wymierzenia kary wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 270a § 1, 2 lub 3, art. 271a § 1, 2 lub 3 lub art. 277a § 2, który, oprócz spełnienia warunków określonych w § 1, zwrócił korzyść majątkową osiągniętą z popełnienia tego przestępstwa w całości albo w istotnej części.
§ 3. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 277a § 1, który, oprócz spełnienia warunków określonych w § 1, zwrócił korzyść majątkową osiągniętą z popełnienia tego przestępstwa w całości albo w istotnej części.
Przepis art. 277d k.k. stanowi z kolei, iż Przepisy art. 277c § 1 i 3 stosuje się odpowiednio do sprawcy, który po wszczęciu postępowania ujawnił wobec organu powołanego do ścigania przestępstw wszystkie jemu znane, a nieznane dotychczas temu organowi istotne okoliczności przestępstwa, a także wskazał czyny pozostające w związku z popełnionym przez niego przestępstwem i ich sprawców.
Regulacja ta, przewidująca daleko idącą premię za współpracę z organami ścigania, ma na celu rozbić swoistą solidarność miedzy kupujących i sprzedającym faktury.
Oszustwo podatkowe
Oczywiście nikt nie kupuje pustych faktur dla samego faktu ich posiadania. Celem transakcji jest obniżenie wysokości podatków do zapłaty. Chodzi tu zarówno o podatek dochodowy (PIT lub CIT), jak i VAT (gdy od danej sprzedaży lub usługi podatek VAT jest należny). Wprowadzenie nierzetelnych faktur do księgowości i tym samym wykazywanie przed Urzędem Skarbowym nieprawidłowych podstaw wyliczenia podatku jest osobnym przestępstwem, zwanym potocznie oszustwem podatkowym. Z perspektywy kodeksu karnego skarbowego będzie chodziło tu przede wszystkim o art. 56 k.k.s., zgodnie z którym:
„§ 1. Podatnik, który składając organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.
§ 2. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.
§ 3. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
§ 4. Karze określonej w § 3 podlega także ten podatnik, który mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania nie składa w terminie organowi podatkowemu lub płatnikowi deklaracji lub oświadczenia lub wbrew obowiązkowi nie składa ich za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub składa je niezgodnie z wzorem dokumentu elektronicznego”
Dodatkowo kwalifikacja będzie obejmowała najczęściej art. 62 § 2 k.k.s., zgodnie z którym: Kto fakturę lub rachunek wystawia w sposób nierzetelny albo takim dokumentem się posługuje, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obu tym karom łącznie.
Więcej na ten temat w odrębnym wpisie dot. oszustwa podatkowego.
Uwaga! Odpowiedzialność karna za puste faktury obejmuje bowiem zarówno przepisy Kodeksu karnego, jak i Kodeksu karnego skarbowego. Dopiero na etapie wykonania kary zbieg ten będzie eliminowany w ten sposób, że wykonana zostanie kara najsurowsza.
Puste faktury Kancelaria Kraków
Puste faktury stanowią dzisiaj jeden z głównych obszarów zainteresowania prokuratury jak i CBA (o czym świadczy ilość aktualności w tym zakresie dostępna tym adresem). Trudno się temu dziwić, ponieważ chodzi tutaj o interes majątkowy Skarbu Państwa. Jak zostało zasygnalizowane powyżej, sprawy dotyczące pustych faktur można podzielić na te, gdzie ktoś nieświadomie wykorzystał takie dokumenty, jak i te, gdzie nabywca działa umyślnie. W pierwszym przypadku w grę będzie wchodziła oczywiście obrona i walka o niewinność. W drugim, bardziej zasadne może się okazać dobrowolne poddanie się odpowiedzialności i wynegocjowanie akceptowalnej kary. Wszystko zależy od indywidualnych okoliczności sprawy, przy czym celem jest tu pozostanie na wolności i utrzymanie przedsiębiorstwa.
Odpowiedzialność karna za puste faktury nie zawsze oznacza więzienie. Moje doświadczenie pokazuje, że trzeba tu wykorzystać nie tylko wiedzę z samego prawa karnego, ale także w pewnym zakresie procedurę podatkową, jak i umiejętność negocjacji z organami. Wszystko zależy od odpowiedniego podejścia do sprawy i przygotowania na wstępie dokładnego planu działania, krok po kroku.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
