Blog

Fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19

Fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19 to dziś rosnący problem także w Polsce. W ramach trwającej akcji szczepień przeciwko COVID-19 nie wszyscy chcą się szczepić. O ile aktualnie brak jest regulacji, które nakładałyby ograniczenia dla niezaszczepionych, tak jednak coraz częściej się o nich mówi. Dochodzi do tego chęć wyjazdu za granicę, co w wielu przypadkach wiąże się z koniecznością posiadania zaświadczenia o szczepieniu. Chcąc uniknąć obostrzeń, niektóre osoby niezaszczepione sięgają po fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19. Oczywiście proceder ten nie byłby możliwy bez udziału lekarzy, o czym informuje już zresztą Naczelna Izba Lekarska. W niniejszym wpisie postaram się pokrótce wyjaśnić, jak sprawa ta wygląda z perspektywy prawa karnego.

Spis treści

Fałsz intelektualny (art. 271 k.k.)

Fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19 rozpatrywać należy w pierwszej kolejności z punktu widzenia odpowiedzialności za fałszerstwo. Przepis art. 271 k.k. stanowi, że: „Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”. Przestępstwo to jest nazywane także fałszem intelektualnym. Ochronie prawnej podlega tutaj prawdziwość treści dokumentu, a więc zgodności jego treści z rzeczywistością. Jest to główna różnica w stosunku do fałszu materialnego, tzw. fałszerstwa opisanego w art. 270 k.k. gdzie ochroną objęta jest autentyczność dokumentu, czyli to, że pochodzi on rzeczywiście od osoby będącej jego wystawcą.

Zaświadczenie o szczepieniu jako dokument mający znaczenie prawne

Aby mówić o popełnieniu przestępstwa opisanego w art. 271 k.k., nieprawdziwe okoliczności, które zostały poświadczone, muszą mieć znaczenie prawne. Przyjmuje się w tym kontekście, iż chodzi o możliwość spowodowania skutków prawnych z mocy przepisów w jakiejkolwiek dziedzinie prawa. Co jednak istotne, skutki te muszą wynikać z przepisów prawa, które obowiązywała w momencie poświadczenia. Czy zatem fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19 spełnia tę definicję? Wydaje się, że tak.

Nawet dzisiaj, na moment pisania niniejszego wpisu, osoby zaszczepione nie są brane pod uwagę przy limitach np. na weselach. Z perspektywy prawa karnego jest to już wystarczające do uznania, że certyfikat szczepienia na COVID-19 poświadcza okoliczności mające znaczenie prawne. Mamy również cały szereg restrykcji związanych z wyjazdami zagranicznymi. Przyjąć jednocześnie trzeba, że im większe będzie rozróżnienie sytuacji osób zaszczepionych i niezaszczepionych, tym większa będzie społeczna szkodliwości czynu polegającego na poświadczeniu nieprawdy w tym zakresie.

Korupcja

Fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19 warto przeanalizować także z punktu widzenia przestępstw korupcyjnych. Wskazać tutaj należy na dwa typy przestępstw. Pierwszy to tzw. sprzedajność, inaczej korupcja bierna. Zgodnie z art. 228 § 1 k.k. „Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.” Drugi istotny typ przestępstwa to przekupstwo, czyli tzw. korupcja czynna. W myśl art. 229 § 1 k.k. „Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.” Odpowiedzialności karnej podlega zatem nie tylko osoba, która bierze łapówkę, ale także ten, kto ją daje.

Odpowiedzialność lekarza za fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19

Odnosząc zatem powyższe do przypadku lekarza, który wystawia fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19  osobie, która nie przyjęła szczepionki przeciwko COVID-19, z pewnością będzie można mówić o fałszu intelektualnym (art. 271 k.k.). Co prawda lekarz nie jest funkcjonariuszem publicznym (mamy tu katalog zamknięty, określony w art. 115 § 13 k.k.), jednakże jest on osobą uprawnioną do wystawienia dokumentu – certyfikatu szczepienia na COVID-19. Czyn ten zagrożony jest zasadniczo karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku jednak mniejszej wagi kara jest ograniczona do grzywny albo kary ograniczenia wolności.

Tu oczywiście pojawia się pytanie, czy wystawienie fałszywego zaświadczenia szczepiennego mogłoby się kwalifikować jako taki przypadek. Z jednej strony można twierdzić, że (przynajmniej aktualnie) fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19 nie daje jakiś szczególnie istotnych uprawnień. Trudno za takie uznać pominięcie w limicie weselnym. Bronić zatem można stanowiska, że dopóki nie dojdzie do tzw. „segregacji sanitarnej”, gdzie prawa osób niezaszczepionych będą istotnie ograniczone, wówczas można by myśleć o kwalifikacji jako przypadek mniejszej wagi. Z drugiej jednak strony, pośrednio chodzi tu przecież o zdrowie publiczne, które jest istotnym dobrem prawnym. Mając na uwadze społeczny odbiór COVID-19 i świadomość zagrożenia, orzecznictwo mogłoby pójść w kierunku bardziej rygorystycznym, niekorzystnym dla oskarżonych.

Od razu warto nadmienić, iż fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19 wiązać się może z wyższą karą, pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8, jeżeli sprawca działa w celu osiągniecia korzyści majątkowej lub osobistej. Wydaje się (a potwierdza to jednocześnie Internet), że lekarze wystawiający fałszywe certyfikaty, nie robią tego za darmo i pobierają „opłaty”. Taki proceder będzie uzasadniał surowszą odpowiedzialność.

Co więcej, pobranie „wynagrodzenia” za fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19 będzie właśnie uzasadniało odpowiedzialność karną za korupcję bierną. Lekarz jest bowiem uznawany za osobę pełniącą funkcję publiczną w rozumieniu art. 115 § 19 k.k. Mając na uwadze, że przyjęcie korzyści majątkowej jest tutaj związane z naruszeniem przepisów prawa (zasady dot. zaświadczeń reguluje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/953 z  14 czerwca 2021 r.), uzasadniona może się okazać kwalifikacja z art. 228 § 3 k.k., gdzie zagrożenie karą pozbawienia wolności wynosi od roku do lat 10.

Odpowiedzialność osoby posługującej się fałszowanym zaświadczeniem o szczepieniu na COVID-19

Odpowiedzialność karna osoby, która chce uzyskać fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19, będzie niejako odbiciem odpowiedzialności lekarza. Jeśli chodzi o czyn z art. 271 k.k., to o ile jego sprawcą będzie lekarz, do rozważenia pozostaje odpowiedzialność za podżeganie do poświadczenia nieprawdy. W przypadku korupcji w rachubę wchodzić z kolei będzie przekupstwo, opisane w art. 229 k.k. Okoliczności kwalifikujące, takie jak nakłanianie do naruszenia przepisów prawa, będą tymczasem prowadziły do wyższego zagrożenia karą tak jak w przypadku sprzedajności.

Dodać również należy, że jeżeli sfałszowane zaświadczenie zostanie wykorzystane dojdzie nam ponadto odpowiedzialność za użycie takiego dokumentu. Zgodnie bowiem z art. 273 k.k.: „Kto używa dokumentu określonego w art. 271 lub 272, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Każdy stan faktyczny wymagać będzie rzecz jasna odrębnej analizy, wobec czego kwalifikacja prawna może się różnić.

Świadomość podstawą odpowiedzialności

Podkreślić w tym miejscu należy, że wszystkie wymienione powyżej przestępstwa są typami umyślnymi. Oznacza to, że sprawca musi mieć zamiar popełnienia przestępstwa, co zakłada świadomość wszystkich znamion przestępstwa. Jeżeli zatem, przykładowo, ktoś nie wiedział, iż zamiast szczepionki wstrzyknięte zostało mu placebo i następnie posługiwał się fałszywym certyfikatem, zarzut z art. 273 k.k. nie będzie uzasadniony. W przypadku lekarza z kolei do pomyślenia jest sytuacja, w której lekarz nieumyślnie pomylił ampułki, wstrzykując inną substancję niż szczepionka. W takim przypadku, również nie będzie można mówić o popełnieniu przestępstwa fałszu intelektualnego.

Klauzula niekaralności

Na samym końcu warto jeszcze wspomnieć o klauzuli niekaralności, która występuje przy przestępstwie przekupstwa (art. 229 k.k.). Mianowicie, zgodnie z art. 229 § 6 k.k.: „Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1-5, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte przez osobę pełniącą funkcję publiczną, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.” W przypadku denuncjacji sprawca nie będzie zatem podlegał odpowiedzialności karnej. Podkreślić jednak należy, że możliwość ta dotyczy wyłącznie osoby wręczającej łapówkę i nie ma zastosowania do osoby, która korzyść przyjmuje.

Odpowiedzialność karna za fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19

Już dziś fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19 to głośny temat. Sprawa ta będzie jeszcze nabierała na znaczeniu, jeżeli osoby niezaszczepione będą poddane dalej idącym obostrzeniom. Osoby, które nie decydują się na szczepienie, a zarazem nie chcą być „ograniczone”, mogą być skłonne do podjęcia próby uzyskania fałszywego certyfikatu. To, czy poniosą za to karę i w jakim rozmiarze, będzie przy tym zależało od wielu czynników. Odpowiedzialność karna za fałszywe zaświadczenie o szczepieniu na COVID-19 – jak za każde zachowanie zabronione pod groźbą karny – nie jest bowiem automatyczna.

Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.

dr Aleksandra Rychlewska-Hotel, adwokat

dr Aleksandra Rychlewska-Hotel, adwokat

Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie karnym. Ukończyłam studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie uzyskałam również stopień doktora nauk prawnych z dziedziny prawa karnego. Jestem członkiem Izby Adwokackiej w Krakowie. Więcej o mnie...

Bezpieczeństwo prawnokarne
Jak mogę Państwu pomóc?
Zakres pomocy prawnej różnić się będzie w zależności od Państwa roli w postępowaniu karnym: osoba oskarżona bądź pokrzywdzona. Odrębna oferta kierowana jest także do jednostek organizacyjnych, gdzie pomoc prawna ma zasadniczo charakter pozaprocesowy.
sprawy karne - osoba pokrzywdzona

Pokrzywdzony

sprawy karne - jednostka organizacyjna

Jednostka organizacyjna

Kontakt