Kolejna nowelizacja Kodeksu karnego za nami. Z dniem 1 października 2023 r. ustawodawca wprowadził do Kodeksu karnego liczne zmiany, co do zasady obostrzające odpowiedzialność karną. Zmiany nie ograniczają się przy tym do prawa karnego sensu stricto, Jednym z wyjątków, „na korzyść” sprawców przestępstw przeciwko mieniu, jest nowelizacja Kodeksu wykroczeń i podniesienie kwoty, do której kradzież i przywłaszczenia należy kwalifikować jako wykroczenie. Z jakimi zmianami w prawie karnym musimy się liczyć? Oto przegląd najważniejszych zmian.
Spis treści
Od jakiej kwoty przestępstwo kradzieży?
O czym była już wyżej mowa, ustawodawca podniósł próg kwotowy, stanowiący granicę pomiędzy wykroczeniem a przestępstwem kradzieży (odpowiednio przywłaszczenia) z 500 zł do 800 zł. Uzasadnieniem zmiany jest spadek wartości pieniądza. Zmiana ta pociąga za sobą liczne konsekwencje procesowe. Zgodnie bowiem z zasadą ustawy względniejszej, do czynów popełnionych przed nowelizacją zastosowanie znajdą nowe przepisy. Odnosi się to nie tylko do czynów jeszcze nie osądzonych, lecz również tych, gdzie wyrok uprawomocnił się już jakiś czas temu. Mianowicie, jeśli czyn objęty wyrokiem stanowi dziś wykroczenie, to wymierzona sprawcy kara za przestępstwo musi zostać obniżona do granic przewidzianych za wykroczenie.
Przestępstwo uchylania się od obowiązku naprawienia szkody
Kolejną z „głośniejszych” zmian w Kodeksie karnym jest „więzienie za długi”. Ustawodawca wprowadził nowy typ przestępstwa uchylania się od wykonania obowiązku naprawnienia szkody. Zgodnie z nowym art. 244c k.k.:
„§ 1. Kto uchyla się od wykonania orzeczonego przez sąd na rzecz pokrzywdzonego lub osoby dla niego najbliższej, za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązki, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który wykonał w całości orzeczony wobec niego środek kompensacyjny nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego.
§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na wniosek pokrzywdzonego.”
Co istotne, czynem karalnym jest nie tyle niewykonanie obowiązku naprawienia szkody, co uchylanie się od tego. Zgodnie z poglądami wyrosłymi na gruncie regulacji dotyczącej obowiązków probacyjnych, znamię uchylania należy rozumieć w ten sposób, iż sprawca ma obiektywną możliwość uregulowania należności, niemniej nie chce tego zrobić. Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 27 października 2005 r. (sygn. II AKzw 641/05):
W pojęciu “uchylać się” mieści się negatywny stosunek psychiczny skazanego do nałożonych obowiązków bądź dozoru, będący wyrazem jego złej woli, a sprawiający że mimo obiektywnej możliwości nie realizuje on obowiązków, gdyż nie chce tego, a więc postępuje tak z powodów przez siebie zawinionych.
Owo uchylanie na gruncie art. 244c k.k. powinno się wykładać w taki sam sposób.
Kiedy można uchylić zawiasy?
Nowelizacja Kodeksu karnego, która weszła w życie 1 października 2023 r. zaostrzyła przepisy dotyczące warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. W dotychczasowym stanie prawnym karę więzienia można było wprowadzić do wykonania w okresie próby oraz dalszych 6 miesięcy. Po tym czasie następowało zarazem zatarcie skazania. Obecnie czas ten wydłużył się do 1 roku. Obecnie zarządzenie wykonania kary nie może zatem nastąpić później niż w ciągu roku od zakończenia okresu próby. Odpowiednio, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem roku od zakończenia okresu próby.
Co istotne, mamy tutaj do czynienia z przepisami prawnomaterialnymi, co oznacza, że każdy przypadek będzie musiał być odrębnie analizowany z uwzględnieniem ustawy względniejszej. Do czynów popełnionych przed wejściem w życie nowelizacji co do zasady zastosowanie znaleźć zatem możne ustawa obowiązująca poprzednio, przewidująca krótsze terminy na zarządzenie wykonania kary i zatarcie skazania.
Przepadek pojazdu mechanicznego
Tytułem wstępu, przepadek pojazdu mechanicznego w związku z przestępstwem przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji będzie można orzekać dopiero od 14 marca 2024 r. Dopiero wtedy wejdzie bowiem w życie nowy przepis art. 44b k.k., w myśl którego:
§ 1. W wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym.
§ 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd, orzeka się przepadek równowartości pojazdu. Za równowartość pojazdu uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy – średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu, pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę, ustaloną na podstawie dostępnych danych, bez powoływania w tym celu biegłego.
§ 3. Jeżeli ustalenie średniej wartości rynkowej pojazdu odpowiadającego pojazdowi, o którym mowa w § 1, w sposób określony w § 2 nie jest możliwe ze względu na szczególne cechy tego pojazdu, zasięga się opinii biegłego.
§ 4. Przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku równowartości pojazdu określonego w § 2 nie orzeka się, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy. W takim wypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
§ 5. Przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku równowartości pojazdu nie orzeka się, jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego jest niemożliwe lub niecelowe z uwagi na jego utratę przez sprawcę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie.
Sąd będzie zobowiązany do orzeczenia przepadku w dwóch zasadniczych sytuacjach. Po pierwsze, gdy dojdzie do katastrofy bądź wypadku drogowego, a zawartość alkoholu w organizmie sprawcy będzie wyższa niż 1 promil we krwi lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo prowadziła do takiego stężenia. Po drugie, gdy co prawda nie dojdzie do żadnego wypadku, niemniej rutynowa kontrola wykaże, że zawartość alkoholu w organizmie kierowcy wynosiła co najmniej 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo prowadziła do takiego stężenia.
Adwokat Prawo karne
Prawo karne jest ostatnimi czasy bodaj najczęściej nowelizowaną dziedziną przez ustawodawcę. Zmiany te co do zasady mają zarazem niekorzystny charakter dla sprawców przestępstw, co rodzi konieczność analizy każdego przypadku z punktu widzenia ustawy względniejszej. Jeśli bowiem ustawa obowiązująca w chwili przewidywała łagodniejsze konsekwencje prawne dla sprawcy, to ona powinna być stosowana przez sąd. Osoby zainteresowane pozostałymi zmianami w prawie karnym mogą się zapoznać z ustawą nowelizującą, dostępną pod tym linkiem.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
