Nowa kara za oszustwo

W dniu 1 października 20203 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu karnego, która mocno zaostrzyła zasady odpowiedzialności karnej. Kara za oszustwo, jak i inne przestępstwa przeciwko mieniu, została podwyższona, a w zależności od wartości szkody mówić już będziemy o zbrodni zagrożonej karą do 25 lat pozbawienia wolności. Jak wygląda nowa kara za oszustwo?

Typy kwalifikowane oszustwa

Przestępstwo oszustwa zostało uregulowane w art. 286 k.k. Jak wynika z art. 286 § 1 k.k., Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Więcej w tym przedmiocie znajdą Państwo w odrębnym wpisie: Odpowiedzialność karna za oszustwo.

O ile typ podstawowy oszustwa nie uległ zmianie, tak ustawodawca znowelizował art. 294 k.k., który przewidywał wyższą sankcję karną w sytuacji, jeśli przedmiotem oszustwa było mienie znacznej wartości, czyli o wartości powyżej 200 tys. zł. Zgodnie z tym przepisem:

§ 1. Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 278 § 1, 1a, 2, 3a lub 5, art. 284 § 1 lub 2, art. 285 § 1, art. 286 § 1 lub 2, art. 287 § 1, art. 288 § 1 lub 3, art. 290 § 1 lub w art. 291 § 1, w stosunku do mienia znacznej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Tej samej karze podlega sprawca, który dopuszcza się przestępstwa wymienionego w § 1 w stosunku do dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury.

§ 3. Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 278 § 1, 1a, 2, 3a lub 5, art. 279 § 1, art. 280 § 1, art. 281, art. 282, art. 284 § 1 lub 2, art. 285 § 1, art. 286 § 1 lub 2, art. 287 § 1, art. 288 § 1 lub 3, art. 290 § 1 lub w art. 291 § 1, w stosunku do mienia o wartości większej niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20.

§ 4 Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 278 § 1, 1a, 2, 3a lub 5, art. 279 § 1, art. 280, art. 281, art. 282, art. 284 § 1 lub 2, art. 285 § 1, art. 286 § 1 lub 2, art. 287 § 1, art. 288 § 1 lub 3, art. 290 § 1 lub w art. 291 § 1, w stosunku do mienia o wartości większej niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od lat 5 do 25.

Kara za oszustwo jest dziś zatem bardziej zróżnicowana. Przed nowelizacją wszystkie przypadki oszustwa w stosunku do mienia znacznej wartości podpadały pod art. 294 § 1 k.k. i sąd mógł sprawcy wymierzyć karę od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności. Wartość szkody, to była to kwota 250 tys. zł, 1 mln zł czy 15 mln zł, powinna zostać wzięta przez sąd po uwagę przy wymiarze kary. Co do zasady im wyższa kwota, kara powinna zbliżać się do górnej granicy wymiary kary. Każda sprawa wymaga niemniej zawsze odrębnej analizy i nawet w przypadku oszustwa na kwotę 5 mln zł teoretycznie sąd mógł wymierzyć karę 1 roku pozbawienia wolności i karę tę następnie “zawiesić”.

Obecnie możliwy wymiar kary za oszustwo wygląda następująco:

1. oszustwo na kwotę do 200 tys. zł – kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8
2. oszustwo na kwotę powyżej 200 tys. zł, niemniej poniżej 5 mln zł – kara pozbawienia wolności od 1 roku do lat 10
3. oszustwo na kwotę powyżej 5 mln zł – kara pozbawienia wolności od lat 3 do 20
4. oszustwo na kwotę powyżej 10 mln zł – kara pozbawienia wolności od lat 5 do 25

Kara za oszustwo

W świetle powyższego, kara za oszustwo została znacznie zaostrzona w przypadku, gdy przedmiotem oszustwa są już pokaźne sumy. W dotychczasowym stanie prawnym, przy zagrożeniu od kary 1 roku pozbawienia wolności, sprawca oszustwa na kwotę powyżej 200 tys. zł musiał się liczyć z możliwości bezwzględnej kary pozbawienia wolności. Warunkowe zawieszenie wykonania kary odnosi się dziś bowiem wyłącznie do kary nieprzekraczającej 1 roku, zatem w przypadku oszustwa kwalifikowanego było to możliwe tylko wtedy, gdy sąd wymierzył najniższą możliwą karę. Teoretycznie nie było to jednak niemożliwe.

Na ten moment, w przypadku oszustwa powyżej 5 mln zł, takiej możliwości już zasadniczo nie ma, gdyż najniższa możliwa kara to 3 lata. Przypomnieć zresztą należy, iż czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą stanowi już zbrodnię. Pewną opcją jest tutaj nadzwyczajne złagodzenie kary, polegające na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia. W myśl art. 60 § 6 pkt 2 k.k. w przypadku zbrodni wymierzona kara musi jednak wynosić co najmniej jedną trzecią dolnej granicy, a zatem przy kwalifikacji z art. 294 § 4 k.k. “zawiasy” nie będą zasadniczo wchodziły w rachubę.

To, o co sprawca oszustwa na wielomilionowe kwoty będzie jednak mógł powalczyć, to status tzw. małego świadka koronnego, co dawałoby sądowi możliwość (w obecnym stanie prawnym – na wniosek prokuratora) nawet warunkowego zawieszenia wykonania kary niezależnie od ogólnych zasad probacji. Status ten może uzyskać osoba, która ujawni przed organami ścigania istotne okoliczności popełnienia przestępstwa, w tym – współsprawców. Z uwagi na to, iż nie w każdej sytuacji można kogoś “wsypać”, skorzystanie z dobrodziejstwa instytucji małego świadka koronnego nie zawsze będzie możliwe.

Adwokat Prawo karne

Od kilku lat jesteśmy świadkami zaostrzania zasad odpowiedzialności karnej. Racjonalna polityka karna czy populizm penalny? Pytanie to jest chyba retoryczne. Niezależnie od oceny zasadności wprowadzanych zmian do Kodeksu karnego, osoby oskarżone muszę być świadome możliwych konsekwencji prawnokarnych. O ile do czynów popełnionych przed dniem 1 października 2023 r. zastosowanie znajdą przepisy dotychczas obowiązujące jako względniejsze. Co wymaga zarazem podkreślenia, nowelizacja art. 294 k.k. to nie tylko nowa kara za oszustwo, lecz również za kradzież czy przywłaszczenie i sprzeniewierzenie.

Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.