System dozoru elektronicznego, w skrócie – SDE, jest to jeden z systemów wykonywania krótkoterminowej kary pozbawienia wolności w warunkach wolnościowych. Wykonywanie kary w systemie dozoru elektronicznego polega na kontrolowaniu zachowania skazanego – przebywającego poza zakładem karnym – przy użyciu urządzeń technicznych.
Spis treści
Doprecyzować przy tym należy, iż w przypadku wykonywania kary pozbawienia wolności mamy do czynienia z dozorem stacjonarnym: kontrolą przebywania przez skazanego w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez sąd miejscu. System dozoru elektronicznego zna również dozór mobilny (kontrola bieżącego miejsce pobytu skazanego) i dozór zbliżeniowy (kontrola zachowanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od danej osoby). Znajdują one zastosowanie do wykonywania określonych środków karnych i zabezpieczających. W tym miejscu skupiam się na dozorze stacjonarnym.
Co należy wiedzieć o SDE?
Zważywszy że w praktyce co raz częściej można się z tym spotkać, warto przedstawić parę podstawowych informacji na temat SDE.
Jaka kara nadaje się do SDE?
Podstawowe pytanie, z jakim spotykam się w swej praktyce adwokackiej, brzmi następująco: Czy każda kara pozbawienia wolności nadaje się do SDE? Niestety nie. Możliwość wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego dotyczy tylko kary nieprzekraczającej 1 roku. Warto odnotować, iż podobne ograniczenie wprowadza się dla stosowania instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. Jeśli zatem sąd nie zdecydował się na warunkowe zawieszenie wykonania kary do 1 roku pozbawienia wolności, SDE jest atrakcyjną alternatywą dla więzienia.
Odnotować w tym miejscu należy, iż w systemie dozoru elektronicznego może być wykonywana kara pozbawienia wolności orzekana jako kara „samoistna” (art. 32 pkt 3 k.k.), jak i kara zastępcza (art. 46 k.k.w.). Możliwość taka odnosi się niemniej także do kary pozbawienia wolności łączonej z karą ograniczenia wolności (art. 37b k.k.). Jakkolwiek SDE przeczy w tym wypadku idei tzw. „klapsa penitencjarnego”, ustawodawca przewiduje taką ewentualność. W praktyce nie jest wykluczone!
Z czym w praktyce wiążę się SDE?
Możliwość wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wiąże się z dodatkowymi obowiązkami po stronie skazanego. Ma on w szczególności obowiązek noszenia specjalnego nadajnika (tzw. bransoletki), za pomocą którego monitoruje się jego aktualne miejsce pobytu, jak również dbać o powierzone mu środki techniczne i udostępniać je podmiotowi dozorującemu do kontroli.
Podstawowym obowiązkiem skazanego jest przy czym pozostawanie w określonym miejscu (co do zasady – miejscu zamieszkania) w wyznaczonym czasie. Skazany odbywa wszak karę pozbawienia wolności. Przedziały czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia, w których ma on prawo oddalić się ze wskazanego miejsca, w celu świadczenia pracy, kształcenia się czy wykonywania praktyk religijnych, są z góry określone. Skazany jest zarazem zobowiązany udzielać wyjaśnień sędziemu penitencjarnemu i kuratorowi sądowemu z dotychczasowego przebiegu odbywania kary.
Obowiązki skazanego związane z SDE podlegają ścisłej kontroli. Co wymaga podkreślenia – uchylanie się od ich realizacji skutkować może osadzeniem w zakładzie karnym.
Jak otrzymać zezwolenie na SDE?
Wykonywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego następuje na podstawie zezwolenia sądu penitencjarnego. W ramach postępowania rozpoznawczego sąd orzeka jedynie rodzaj i wymiar kary. O tym, czy będzie ona wykonywana w zakładzie karnym, czy w systemie dozoru elektronicznego, rozstrzyga się dopiero na etapie postępowania wykonawczego.
Przesłanki SDE
Jak wynika z art. 43la Kodeksu karnego wykonawczego, sąd penitencjarny może udzielić zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli:
- orzeczona wobec skazanego kara pozbawienia wolności nie przekracza 1 roku i w sprawie nie mamy do czynienia z tzw. recydywą wielokrotną (art. 64 § 2 k.k.),
- SDE jest wystarczające do osiągnięcia celów wychowawczych i prewencyjnych kary,
- skazany posiada określone miejsce stałego pobytu,
- osoby pełnoletnie, które zamieszkują wspólnie ze skazanym, wyraziły zgodę na SDE,
- warunki mieszkaniowe skazanego umożliwiają funkcjonowanie SDE i brak jest przeciwskazań o charakterze techniczno-organizacyjnym.
Sąd penitencjarny nie udzieli zezwolenia na SDE, gdy względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, jak również inne szczególne okoliczności przemawiają za osadzeniem skazanego w zakładzie karnym.
Wniosek o SDE
Co wymaga przy tym podkreślenia – SDE orzeka się tylko na wniosek. Wniosek ten może być złożony przez skazanego, jego obrońcę, prokuratora lub sądowego kuratora bądź też dyrektora zakładu karnego. W praktyce najczęstsze są rzecz jasna wnioski skazanego lub jego obrońcy.
We wniosku o udzielenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego należy się odnieść do wszystkich wskazanych wyżej przesłanek. Najwięcej uwagi należy rzecz jasna poświęcić celom kary i wykazaniu braku przeciwskazań do wykonywania kary w warunkach wolnościowych. Kwestie organizacyjno-techniczne będę przez sąd dodatkowo badane. Do wniosku należy dołączyć pisemną zgodę domowników na SDE.
O czym w praktyce często się zapomina – złożenie wniosku o SDE nie wstrzymuje wykonania kary pozbawienia wolności. Skazany jest zatem zobowiązany stawić się w zakładzie karnym lub areszcie śledczym zgodnie z otrzymanym wezwaniem. Chcąc wstrzymać wykonanie kary, we wniosku o SDE należy zawrzeć odrębny wniosek w tym przedmiocie. Decyzja ta zostaje przy tym do uznania sądu penitencjarnego. W tym kontekście odsyłam Państwa do odrębnego wpisu: Wzór wniosku o dozór elektroniczny.
Jeżeli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.
